B. Q. Xaydarov


Bu bobni o‘rganish natijasida



Download 3,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet91/104
Sana12.04.2022
Hajmi3,86 Mb.
#546241
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   104
Bog'liq
5-Sinf Matematika 2-qism @Matematika uz dtm

Bu bobni o‘rganish natijasida
• ma’lumotlarni yig‘a olasiz, sodda ma’lumotlar qatorini 
tuza olasiz;
• ma’lumotlarni qator ko‘rinishida, jadval va diagrammalar 
ko‘rinishida tasvirlay olasiz;
• sonlar qatorining o‘rtacha qiymati, mediana va 
modasini topa olasiz;
• ma’lumotlar qatori, jadvallar, ustunli diagrammalardan 
tayanch darajada foydalana olasiz, ulardan kerakli 
ma’lumotlarni topa olasiz va o‘qiy olasiz;
• o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar asosida berilgan 
kichik o‘quv-tadqiqot mavzusi bo‘yicha loyiha ishini 
bajara olasiz.
Quyidagi rasmga diqqat bilan nazar soling va hayotimizda ma’lumotlarning 
o‘rni va ahamiyatini tushuntiring.
http://eduportal.uz


130
Kundalik turmushda siz gazeta va jurnallardan, radio va televideniyedan hamda 
internet sahifalaridan oʻrtacha hosildorlik, oʻrtacha oylik, oʻrtacha kunlik harorat, 
aholining oʻrtacha yoshi, narxlarning oʻrtacha oʻsishi, oʻrtacha mehnat unumdorligi, 
oʻrtacha oʻzlashtirish kabi oʻrtacha miqdorlar haqida oʻqigan yoki eshitgan boʻlsangiz 
kerak. Bu qanday miqdorlar, ular qanday topiladi va ularni bilish nima uchun kerak? 
Quyida shu haqda toʻxtalamiz.
1-rasmdagi sonlar nurida 
A
(2) va 
B
(10) nuqtalar berilgan. Bu nuqtalarning qoq 
oʻrtasida joylashgan 
C
nuqtaning koordinatasi 6 ga teng boʻlib, u 
A
va 
B
nuqtalar 
koordinatalari orqali quyidagicha topiladi:
2 + 10
2
_____
=
6. 
Bu yerda 6 soni 2 va 10 sonlarning oʻrta arifmetigi deb ataladi.
Bir nechta sonlarning 
oʻrta arifmetigi
deb, bu sonlar yigʻindisini ularning soniga 
boʻlish natijasiga aytiladi.
Uchta 
a, b
va 
c
sonlarning oʻrta arifmetigini
topish uchun bu sonlar yigʻindisi 
(
a

b

c
) ni, ularning soni 3 ga boʻlish kifoya:
a

b
 va 
c
sonlarning 
oʻrta arifmetigi
=
(
a

b

c
)
3
sonlar yigʻindisi
ularning soni
1-misol.
 
Alisher baliq oviga chiqdi. U birinchi soatda 6 ta, ikkinchi soatda 
11 ta va uchinchi soatda 10 ta baliq ovladi. Alisher bir soatda oʻrtacha nechtadan 
baliq ovlagan?
Yechish:
Alisher 3 soat davomida hammasi boʻlib 6 + 11 + 10 = 27 ta baliq 
ovlagan. U bir soatda oʻrtacha 27 : 3, ya’ni 9 tadan baliq ovlagan.
Javob:
Alisher bir soatda oʻrtacha 9 tadan baliq ovlagan.
Bir nechta sonlarning oʻrta arifmetigi bu sonlarning eng kichigidan katta va eng 
kattasidan kichik boʻladi. Buning toʻgʻriligini yuqoridagi 1-misolda tekshirib koʻring.
Oʻrtacha tezlik
deb bosib oʻtilgan yoʻlni sarflangan vaqtga nisbatiga aytiladi.
2-misol.
 
Poyezd masofani 2 soat davomida 85 km/h tezlik bilan va 3 soat davomida 
80 km/h tezlik bilan bosib oʻtdi. Poyezdning oʻrtacha tezligini toping.
Yechish:
Poyezd bosib oʻtgan yoʻlni hisoblaymiz: 
85·2 + 80·3 = 170 + 240 = 410 (km).
Bu masofani poyezd 2 + 3 = 5 soatda bosib oʻtdi. Poyezdning oʻrtacha 
tezligini topish uchun bosib oʻtilgan yoʻlni sarflangan vaqtga boʻlamiz: 
410 : 5 = 82 (km/h).
Javob:
 
Poyezdning oʻrtacha tezligi – 82 km/h.
Bu natijani poyezdning har bir soatdagi tezliklari oʻrta arifmetigini hisoblash orqali 
ham topsa boʻlar edi: (85 + 85 + 80 + 80 + 80) : 5 = 82 (km/h).

Download 3,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   104




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish