Б ой аёл / т ар ж и м о н : а зи зб е к а ҳ м ад ж ан о в Т

АКТИВЛАРНИ СОТИБ ОЛИШДА ЯНА НИМАЛАРГА 
ЭЪТИБОР ҚАРАТИШ КЕРАК
Олдин ҳам айтганимдек, активларга эга бўлишдан олдин 
эътиборни икки нарсага қаратиш лозим: биринчиси - пул 
оқими; иккинчиси - сармояга ташланган маблағ даромади.
САРМОЯЛАНГАН МАБЛАҒ ДАРОМАДИ НИМА
Бу пулни сизга қўйган мабалағингиз беради. Бошқача қи- 
либ айтганда, улар қанчалар жон куйдириб сиз учун ишла- 
япти?
Сармояланган маблағнинг даромадини турлича йўл би- 
лан ўлчаб аниқлаш мумкин. Мен одатда “нақд пул накд пул 
учун” жадвалини ёқлайман. Мени сармоям қанча нақд пул 
келтираётгани қизиқтиради.
Баъзи формулаларда сармояланган маблағ ҳисоблана- 
ётганда амортизация ҳам ҳисобга олинади. Бошқасида пул 
оқимидан келган пул яна сармояланади. Икки формула ҳам 
истаганингиздек. Мен оддийликни ёқтираман, шунинг учун 
факат пул оқими қизиқтиради.
САРМОЯЛАНГАН МАБЛАҒНИНГ ДАРОМАДИНИ 
ҚАНДАЙ АНИҚЛАШ КЕРАК
Жуда оддий. У одатда ҳар йили ва фоизларда кузатила- 
ди. Формула қуйидагича: йиллик пул оқими: маблағ сармоя- 
ланган восита = сармояланган маблағдан фойда (нақд пулга 
нақд пул).
Масалан, мен ижарага бериш учун кўчмас мулк сотиб
75

---

оламан. У 100 минг доллар туради. Мен боншанғич тўлов 
20 фоиз ёки 20 минг доллар нақц пул тўлов қиламан. Ҳар ой 
мен 200 минг доллар миқцорида пул оқимига эга бўламан, бу 
йиллик 2.4 минг доллар. Агар 2.4 минг доллар (йиллик пул 
оқими)ни 20 мингга (қўйилган восита)га бўлсак, сармоялан- 
ган маблағ даромади 12 фоизга тенг бўлади.
Акциялар бўйича мисол қилиб кўрамиз. Сиз акцияни 2,5 
минг долларга сотиб оласиз, у сизга йиллик 100 доллар миқ- 
дорда улуш келтиради. Бу ҳолатда сармояланган маблағ да- 
ромади 4 фоизни ташкил қилади.
Энди солиштириб кўриш учун ҳозирги омонат ҳисоб 
рақамлари имкониятларини кўриб чиқайлик. Белгиланган 
даромад ўртача 2 фоизни ташкил қилади. Агар сиз ҳисоб 
рақамга 1000 доллар қўйсангиз, банк сизга йиллик 20 доллар 
миқцорда пул тўлайди.
Формула жуда оддий, қанча накд пул қўяман? Қанча нақц 
пул оламан?
Ҳамма эътиборни пул оқимига қаратишда нима маъно 
бор? Чунки пул сиз учун ишлаши керак, сиз пул учун эмас. 
Сармояланган маблағ даромадининг “накд пулга накд пул” 
жадвали шуни кўрсатадики, пулларингиз сиз учун астойдил 
ишлаяпти. Агар у 2 фоиз бўлса, дангасалик киляпти, агар 50 
фоиз бўлса - бор кучини ишлатаётган бўлади.