B mengliyev, G. Tojiyeva

3.O„хshash birliklarning farqli tоmоnlarini bayon еtish. 
Fonemalar  qanday  hosil  bo‘lishiga  ko‘ra  ikki  guruhga  bo‘linadi:  unlilar  va 
undoshlar. Unli fonemalar nutqda ayrim hollarda cho`ziq, ayrim holda qisqa, qattiq va 
yumshoq  talaffuz  qilinadi.    Undosh  tovushlarning  hosil  bo`lishida  bo`g`iz  bo`shlig`i, 
og`iz bo`shlig`i va  til muhim  ahamiyatga ega.  O`pkadan  chiqadigan havo xuddi  mana 
shu joylarda turli xil to`siqlarga duch keladi. 
Leksemalar  mustaqil  va  yordamchi  leksemalarga  bo‘linadi.  Leksemaning  har    
bir    qirrasi    bir    tasnifni    yuzaga keltiradi. Chunonchi: 
1.Bo`g'in soniga ko`ra: bir bo`g'inli, ko`p bo`g'inli. 
2.Fonemalar miqdoriga    ko`ra:    bir  fonemali,   ikki fonemali, uch 
fonemali... 
3.Fonemalarni ifodalovchi harflarning tartibiga ko`ra. 
4.Tub-yasamaligiga ko`ra:tub va yasama. 
5.Yasalish tipiga ko`ra: diaxronik va  sinxronik. 
6.Tuzilishiga ko`ra: sodda, qo`shma, juft, takroriy. 
7.Shakl   va   ma‘no   munosabatiga   ko`ra:  ma‘nodosh, shakldosh, qarama- 

---

 
113 
qarshi ma‘noli so`zlar va paronimlar. 
8.Qo`llanishiga ko`ra: aktiv va passiv. 
9.Onomasiologik - nominatsion    xususiyatlariga    ko`ra; antroponim, 
toponim, zoonim... 
10.Vazifaviy - uslubiy  xususiyatlariga  ko`ra:   kitobiy, rasmiy, so`zlashuv. 
11.Lug'at tarkibidagi qatlamiga ko`ra: o`z  va  o`zlashgan qatlam, 
chegaralangan va chegaralanmagan qatlam. 
12.Emotsional - ekspressiv    jihatiga     ko`ra: emotsional - ekspressiv 
bo`yoqdor va bo`yoqsiz so`zlar. 
13.So`zning ifodalaydigan kategorial umumiy ma‘nosiga ko`ra: narsa, buyum.