B mengliyev, G. Tojiyeva



Download 2,97 Mb.
Pdf ko'rish
bet155/301
Sana06.08.2021
Hajmi2,97 Mb.
#139922
1   ...   151   152   153   154   155   156   157   158   ...   301
Bog'liq
tilshunoslikka kirish

     
     1.Fe‟l.                                            7. Olmosh 
     2.Ot.                                               8. Ko`makchi 
     3. Sifat.                                           9. Bog'lovchi 
     4. Son.                                            10.Yuklama 
     5. Ravish.                                       11.So`z- gaplar (undov,modal,tasdiq          
     6. Taqlid so`z                                  va      inkor,taklif so`z-gaplar) 
 
     7-sinf    darsligida    so`z-gaplar,    ularning    ko`rinishlari  haqida  batafsil      ma‟lumot    berilgan.    Tasdiq-inkor    ma‟nosini 
ifodalaydigan so`zlar   (asosan,    ha, yo`q, xo`p, xo`sh) tilshunosligimizda, ko`pincha,  modallar  tarkibida o`rganilib kelingan. Hozirgi 
tilshunoslikda esa  ularning  ma‟noviy xususiyatlari hisobga    olingan   holda   alohida guruhga ajratilgan. Taklif  so`z-gaplar  guruhiga  
qo`llanilishi    tana  a‟zolarining  maxsus  harakatlari  bilan  uzviy  bog'liq  bo`lgan  Ma,  Mang,  Qani,    Xo`sh?,      Marhamat      kabi      so`zlar   
kiritilgan. So`z-gaplarning asosiy  xususiyati,  ya‟ni  ularning  kesimlik shakli qo`shimchalarini  mutlaqo  qabul  qila olmasligi   izohlab 
berilgan. 
     So`z  turkumlarning  miqdori,  ularning  belgilari  tarixiy  o`zgaruvchan  bo`lib,  turli  sistemalardagi  tillardagina  emas,  qarindosh 
tillarda  ham  turlichadir.  Shunga  qaramay  bir  tildagi  so`z  turkumlarning  miqdori  bo`yicha  ham  olimlar  orasida  turli  qarashlar,  tasniflar 
mavjud. Masalan, hozirgi rus tilidagi so`z turkumlarining miqdori haqida shunday tasnif mavjud: ko`pchilik olimlar so`z turkumini o`nta 
deb  hisoblaydilar.  Bular:  ot  (имя  существительное),  fe‟l  (глаголы),  sifat  (имя  прилагательное),  ravish  (наречие),  son  (имя 
числительное), bog`lovchi (союзы), predloglar, undov (междометные слова), yuklama (частицы).  
Hozirgi  ingliz  tilidagi  so`z  turkumlarining  soni  ham  turli  olimlar  tomonidan  turlicha  talqin  qilinadi:  ba‟zilari  o`nta  deb  ko`rsatsa 
(ot(noun),  sifat  (adjectives),  son  (numeratives),  olmosh  (pronouns),  fe‟l  (verbs),  ravish  (adverbs),  predlog,  artikl  va  yuklama 
(conjunctions),  ba‟zilari  o`n  to`rtta  deydilar:  yuqoridagilarga  qo`shimcha  ravishda  modal  so`zlar,  holat  kategoriyasi,  undovlar,  javob 
so`zlar kiritiladi.  
Hind-yevropa  tillariga  kiruvchi  tojik  tilida  ham  so`z  turkumlari  quyidagicha  tasniflanadi:  ot:  дафтар,  духтар,  хона;  sifat:  нав, 
калон,  калонтар,  сурх,  сурхтар;  son:  як,  даҳ,  бист;  olmoshlar:  ман  мо,  ту,  шумо,  ў,  онҳо,  ин;  fe‟l:  кардан,  рафтан,  истодан; 
ravishlar: муваққатан, ҳоло, тозон-тозон; predloglar: ба, дар, аз, барои; bog`lovchilar: ва, ҳам, чунки, зеро, бо ин ки; yuklamalar: 
ми, - а, - ку, не; undov so`zlar: оҳ! офарин! вой! э вой! 
 Xulosa qilib aytish mumkinki, keyingi yillardagi ona tili tizimidagi qator yangiliklar,  tajribalar, ilmiy xulosalar umumiy o`rta ta‟lim 
dastur va darsliklarida ham o`z ifodasini topgan. 
  
Mavzuni mustahkamlash uchun savol va tohshiriqlar: 
1. Tasnif nima? Uning mohiyatini nima tashkil qiladi? 
2. Leksemalarning qaysi qirralari orqali tasniflar hosil qilish mumkin? 
3. Ma‟noviy belgisiga ko`ra so`zlar qanday turkumlanadi? 
4. Leksemalar morfologik tasnifga ko`ra necha tipga ajratiladi? Ular qaysilar? Har birini izohlang. 
5. Leksemalar sintaktik tasnifida ko`proq ularning qaysi jihatlari inobatga olinadi? 
6. O`zbek tilshunosligida fe‟l so`z turkumining tutgan o`rni haqida qanday tushunchangiz bor? 
7. Nima uchun olmosh taqlidlardan so`ng o`rganiladi? 
8. So`z-gaplarnining qanday ko`rinishlari bor? 
9. Taqlidlar nima uchun mustaqil so`z turkumlari qatoridan o`rin olgan? 

Download 2,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   151   152   153   154   155   156   157   158   ...   301




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish