B mengliyev, G. Tojiyeva


№  Leksema turlari  Ma‟noviy



Download 2,97 Mb.
Pdf ko'rish
bet154/301
Sana06.08.2021
Hajmi2,97 Mb.
#139922
1   ...   150   151   152   153   154   155   156   157   ...   301
Bog'liq
tilshunoslikka kirish

№ 
Leksema turlari  Ma‟noviy 
Sintaktik 
Morfologik 
Izoh (ajralish-
ning asosiy 
belgisi) 

Fe‟l 
Harakat- 
holatni 
nomlash 
asosida 
atash 
mustaqil 
leksemalari  
Cheklanmagan 
muchalanuvchi- 
lik (gap bo`lagi bo`lib 
kelishi) 
Nisbatlanuv-chi 
o`zgaruvchi 
(yozmoq-yozildi
Morfologik 
va 
ma‟noviy 

Ot 
Predmet 
va 
predmetlikni  nomlash 
orqali  atash  mustaqil 
leksemalari 
Cheklanmagan 
muchalanuvchi-lik  
Sonlanuvchi 
o`zgaruvchi 
(kitob-kitoblar
Morfologik 
va 
ma‟noviy 

Sifat 
Belgini 
nomlash 
asosida 
atash 
mustaqil leksemalari  
Cheklanmagan 
muchalanuvchi-  
lik  
Darajalanuv-chi 
o`zgaruvchi 
(yaxshi- yaxshi  -
roq) 
Morfologik 
va 
ma‟noviy 

Son 
Miqdorni 
nomlash 
asosida 
atash 
mustaqil leksemalari      
Cheklanmagan 
muchalanuvchi-lik  
Tartiblanuv-chi 
o`zgaruvchi 
(bir-
birinchi
Morfologik 
va 
ma‟noviy 

Ravish 
O`rin,  payt,  tarz-tusni 
nomlash 
asosida 
atash 
mustaqil 
leksemalari 
Cheklangan 
muchalanuvchi-lik 
O`zgarmas-lik 
Morfologik 
va 
sintaktik 

Taqlid 
Tovush 
yoki 
ko`rinishga 
taqlid 
leksemalari 
Cheklanmagan 
muchalanuvchi-lik  

Ma‟noviy 

Ishoralar 
(olmosh-lar) 
Ishora 
mustaqil 
leksemalari 


Ma‟noviy 

Ko`mak-chi 
 
So`zni 
so`zga 
tobelantiruvchi 
muchalanmas leksemalar 
O`zgarmas-lik 
Sintaktik 

Bog`lov-chi 
 
So`zni va gapni bog‟lovchi  
muchalanmas leksemalar   
O`zgarmas-lik 
Sintaktik 
10 
Yuklama  Ta‟kid 
Muchalanmaslik 
O`zgarmas-lik 
Ma‟noviy 
 
11 
Modal 
Munosabatni 
nomlash 
asosida 
atash leksemalari 
Ajraluvchilik 
(gap 
bo`laklari 
bilan 
munosabatga kirishmaydi) 
O`zgarmas-lik 
Ma‟noviy 
va 
sintaktik 
12 
Undov 
His-hayajonni 
tasvirlash leksemalari 
Ajraluvchilik 
O`zgarmas-lik 
Ma‟noviy 
va 
sintaktik 
13 
Tasdiq  va  inkor 
so`zlar 
Tasdiq-inkor ma‟nosi 
Ajraluvchilik 
O`zgarmas-lik 
Ma‟noviy 
va 
sintaktik 
1

Taklif so`zlar 
Tasdiq  ma‟nosi 
Ajraluvchilik 
O`zgarmas-lik 
Ma‟noviy 
va 
sintaktik 
 
     
DTSga  asoslangan    ona    tili    o`quv  dasturi  va  darsliklarida  ham  o`zbek  tili    qurilishi    talqinida    qator    yangiliklar   
ko`zga tashlanadi:      
    1. Olmoshning nafaqat ot, sifat, son, balki fe‟l, ravish, taqlidiy so`z,  undov  gap  va,  hatto, matnni almashtira olish, ularga 
ishora etish xususiyati   hisobga   olingan   holda  ularni  o`rganish   fe‟l,  ravish,  taqlidiy  so`zlardan keyinga ko`chirilgan   va   ular   
ishora   so`zlar   sifatida izohlanilgan. 
     2. Dasturda  bir  so`z  turkumidan  ikkinchi   bir   so`z  turkumiga o`tish  talqini  rus tili grammatikasidan ko`chirilgan hodisa 
sifatida  baholanadi  (“Yaxshi  bola   yaxshi   o`qiydi”; “Mardona yigit  mardona  gapiradi”  kabi  gaplarda  yaxshi va mardona so`zlari   
birinchi      birikmada      sifat      deb,  ikkinchi  birikmada  esa  ravish    deb  bahslanadi).    Darslikda    ravish    so`z    turkumining  xususiyatlari  
o`rganilar    ekan,    uning  morfologik  kategoriyalarni,  so`z    o`zgartiruvchi  qo`shimchalarni  qabul  qila  olmasligi    asosiy    belgisi    qilib 
ko`rsatilgan.    Ravishlarning  morfologik    jihatdan    o`zgarmas    ekanligi      qator      misollarda  (tasodifan,  birga,  qasddan,  o`zbekona, 
haqiqatan)  aniqlab berilgan. Ravishlarning sintaktik vazifasi ularning aniqlovchi bo`lib kela olishi bilan kengaytirilgan. 


 
75 
     3.  Egalik,  kelishik  qo`shimchalari  faqat  otlar  va  otlarni  almashtirishga  xizmat    qiladigan    olmoshlar    bilan      birikadi,  degan 
g'ayriilmiy    talqin   dasturdan   o`rin   olmagan. Grammatikadagi otlashuv hodisasi  "ma‟no  torayishi"  mavzusi doirasida izohlangan. 
     4.  So`z    turkumlarini    o`rganishda      ularning      asosiy  ma‟noviy,  morfologik,    sintaktik  xususiyatlari  hisobga  olingan  holda, 
amaldagi dastur  va  darsliklarimizdan  farqli  o`laroq quyidagicha joylashtirilgan: 

Download 2,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   150   151   152   153   154   155   156   157   ...   301




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish