B mengliyev, G. Tojiyeva

Yakuniy nazorat variantlari 
 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
1-
 
Variant 
1.
 
Tilshunoslikka kirish fanining predmeti, maqsad va vazifalari. ( Tayanch tushunchalar: o’rganish 
manbai va o’rganish predmeti) 
2.
 
Lisoniy birliklar . (Tayanch tushunchalar: fonema, morfema, lksema, qolip) 
3.
 
Nutqiy birliklarning shakily va mazmuniy jihatlari. (Tayanch tushunchalar: shakl va mazmun 
nomuvofiqligi, bir yoqlama va ikki yoqlama lisoniy birliklar) 
4.
 
Til, lison, nutq. (Tayanch tushunchalar: umumiylik va xususiylik, zot va tajalli, kuzatishda 
berilganlik va berilmaganlik) 
5.
 
 Berilgan gapdagi tovushlarni ajrating va o’xshash birliklardagi umumiyliklarni tiklang; E,og’zaki 
bergan makolangiz chikadi-  yu ,yozib berganingiz chikmaydimi ?                                       
                                       
 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
 
 
 
2-variant  
  Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
                                                                                                                    
 
1.
 
Fon va fanema.(Tayanch tushunchalar;zot va tajalli ,lison va nutk ,fon-fonetik ,fonema-fonologik 
birlik ) 
2.
 
Lisonning asosiy sathlari .(Tayanch tushunchalari: sistema va unsur , fonetika ,leksika morfemika, 
sintaksis) 
3.
 
Sistemaviy va an’anaviy tilshunoslik.( Tayanch tushunchalari:bilish bosqichlari,lison va nutq 
munosabatlari,o’rganish manbai va predmeti) 
4.
 
So’z va leksema. (Tayanch tushunchalari :lison va nutq, lisoniy va nutqiy birliklar,leksemalashuv 
va so’z yasalishi)  
5.
 
Berilgan gapni so’z birikmalariga ajrating va qolipni aniqlang: Faqat ariqdagi tinmagur suvlargina 
qo’ng’iroq chalib sabchishadi,qirg’oqdagi giyohlarning barglarini tortqilab ularni uzoqlarga olib 
ketmoqchi bo’ladi. (S.Ahmad) 
 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 

---

 
150 
                                       
 
 
 
 
3-variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
 
1.
 
Tilning ijtimoiy hodisa ekanligini. (Tayanch tushunchari:ijtimoiy,biologik va fizik 
hodisalar,tilshunoslikda naturalistik oqim) 
2.
 
Leksema va morfema.( Tayanch tushunchalari: lison va nutq, lisoniy va nutqiy birliklar) 
3.
 
So’z va tushuncha.(Tayanch tushunchalari:borliq, ong, til) 
4.
 
So’z turkumlari tasnifi.( Tayanch tushunchalari:tasnif asosi, semantic, sintaktik,        morfologik 
tasniflar, o’zbek va boshqa tillarda so’z turkumlari tasnifi) 
5.
 
Gapni grammatik tahlil qiling:Til so’zlovchi istagini eshituvchiga yetkazadigan 
tarjimondir.(Beruniy) 
 
 
 Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
 
 
 
                                                                       4-variant 
 Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
1.
 
Dunyo tillarning rang-barangligi va  o’ziga xos xususiyatlari.( Tayanch tushunchalari:fonetik 
leksik, morfologik sintaktik xususiyatlar) 
2.
 
Tillarnig morfologik tasnifi.( Tayanch tushunchalari:tasnif va bo’lish, genetic va morfologik 
tasnif) 
3.
 
Lison va nutq.( Tayanch tushunchalari:zot va tajalli, lison-inson ongidagi psixolik hodisa, nutq 
esa uning yuzaga chiqishi) 
4.
 
Til va jamiyat.( Tayanch tushunchalari: ijtimoiy,biologic va fizik hodisalar) 
5.
 
Gapni morfemik tahlil qiling:Shu bilan uzoqdagi tog’ oraliqlaridan boshlangan qorong’ilik asta- 
sekin hammayoqqa tarala boshladi. (R.Fayziy) 
                 
 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                               Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
                                          
 

---

 
151 
 
 
 
 
 
5-variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
 
1.      Tillarning shakllanishi va rivojlanishi .( Tayanch tushunchalari:tillarning ichki  
 va  tashqi taraqqiyot omillari) 
2.
 
Lisonning asosiy sathlari.( Tayanch tushunchalari:butun va qism,sath va bo’lim,             
fonetika,leksika,sintaktik birliklar) 
3.
 
Morfema  va qo’shimcha. (Tayanch tushunchalari:lison va nutq,lisoniy va nutqiy birliklar) 
4.
 
Dunyo tillari va ularning tasnifi.( Tayanch tushunchalari: geneologik,morfologik,tipologik tasnif) 
5.
 
Gapni sintaktik tahlil qiling:Sen bulbulsan, bulbullarni mast qila qol,bulbulim.(A.Oripov) 
 
      
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
                                       
 
                                              6-variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
 
1.
 
Lisonning asosiy tizim ekanligi. (Tayanch tushunchalari: sistema va element, tizim – bir-biri bilan 
bog’langan elementlar majmuasi) 
2.
 
Qolip va hosila. (Tayanch tushunchalari: zot va tajalli, ison va nutq, lisoniy va nutqiy birliklar) 
3.
 
Morfemik birliklar. (Tayanch tushunchalari: lison va nutq, lisoniy va nutqiy birliklar) 
4.
 
Xalqaro sun’iy  tillar. (Tayanch tushunchalari: tilning ijtimoiyligi, esperanto ) 
5.
 
Gapni fonetik tahlil qiling; - O, - dedi Muborakxonim, - erkakning yorlig’I boshqa. (A.Qahhor) 
 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
                                       
 
 
 
 
7-variant 

---

 
152 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
1.
 
Tilning taraqqiyoti. Sinxroniya va diaxroniya. (Tayanch tushunchalari: sinxroniya – tilning bir 
vaqtdagi holatini, diaxroniya – tarixiy rivojlanishini tekshirish) 
2.
 
Morfonologiya.( Tayanch tushunchalari:til sathlari va tilshunoslik bo’limlari ) 
3.
 
Leksikada lisoniy munosabatlari.(Tayanch tushunchalari:sistema, element, munosabat) 
4.
 
Allafon tushunchasi(Tayanch tushunchalari:lison va nutq, lisoniy va nutqiy birliklar) 
5.
 
Berilgan gapning qolipini aniqlng:Sakkiz kun qaradim ,to’qqiz kun qaradim,o’n kun qaradim, qani 
endi, oqtuproq dalamda chigit bo’rtsa,qani endi oqtuproq dalamda chigit uch bersa.(T.Murod) 
 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
 
 
 
                                                           8-variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
1. Tilning paydo bo’lishi va rivojlanishi.(Tayanch tushunchalar:tillarning ichki va taraqqiyot omillari) 
2. Morf va morfema.( Tayanch tushunchalari:Lison va nutq ,lisoniy va nutqiy birliklar) 
3. Tilshunoslik tadqiq metodlari (Tayanch tushunchalari:metod va metodologiya,qiyosiy-tarixiy, 
struktural distributiv  analiz metodi)  
4.  So’zning leksik va grammatik ma’nosi (Tayanch tushunchalari: ma’no,denotative va denonativ 
bo’lmagan  ma;no, til va borliq) 
5.  Gapni leksik tahlil qiling;Chinakam iqtidor yo’q bo’lgan joyda, peshona teridan qanchalik 
foyda.(E.Vohidov) 
 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
                                              
 
 
 
 
 
9-variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 

---

 
153 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
 
                                                                                                                                                                               
1.
 
Tillarning geneologik tasnifi (Tayanch tushunchalari: tasnif va bo’lish, tasnif asosi, morfologik va 
geneologik tasnif.) 
2.
 
Til UMIS va nutq YAHVO sifatlarning mujsamidir.( Tayanch tushunchalari: zot va tajalli, 
mohiyat va hodisa ,til ,lison va nutq munosabati) 
3.
 
Tilda etnik hususiyatlarning aks etishi. 
4.
 
Nutqning fonetik jihatdan bo’linishi.( Tayanch tushunchalari: fraza, takt, bo’g’in) 
5.
 
Gapni morfologik tahlil qiling:Bu kitoblar birvaqtning o’zida ham xasis, ham saxiy:ularda hech 
qanday ortiqcha narsa yoq, lekin ko’p ma’lumotlar bor.(Ensiklopediyadan) 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva 
 
 
 
. 
                                             10-variant 
 Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
 
1.
 
Tilshunoslik va boshqa fanlar.( Tayanch tushunchalari: falsafa,psixologiya,mantiq tarix ) 
2.
 
Lisonning tizim ekanligi (Tayanch tushunchalari: butun-qisim dialektikasi,bir-biri bilan 
bog’langan elementlar sistemasi) 
3.
 
Til va tafakkur (Tayanch tushunchalari: tushuncha va ong) 
4.
 
Lisoniy sintaktik qolip va hosila(Sintaktik va derivatsion qoliplar, so’z birikmasi  va gap 
qolipari) 
5.
 
Gapni morfologik tahlil qiling:Ilmga mashg’ul bo’lsang, o’zdiradi,amalga mag’rur bo’lsang, 
to’zdiradi.(Maqol)  
                                                          
                     
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
     
    
                                                         
 
 
 
 
 
                                            11-variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 

---

 
154 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
       
1.
 
1.      Til kishilik aloqasining eng muhim vositasi sifatida  ( Tayanch tushunchalar : tilning 
kommunativ, ekspressiv va akkumulyativ funksiyalari) 
2.
 
Tilshunoslik aspektlari. ( Tayanch tushunchalari: umumiy va xususiy, nazariy va amaliy 
tilshunoslik) 
3.
 
Morf va morf ema. ( Tayanch tushuchalar: umumiy va xususiy, nazariy va amaliy tilshunoslik) 
 
4.
 
So’z turkumlari tasnifi. ( Tayanch tushunchar:tasnif asosi, semantic, sintaktik, morfologik 
tasniflar,o’zbek va boshqa tillarda so’z turkumlari tasnifi) 
5.
 
Gapni morfologik tahlil qiling: Gulianor ko’p suluv: yahshi sifatli, shirin so’zli, quralay ko’zli, 
uzun bo’yli, keng ko’krakli. Xush xayol, zehni tez, serfahm qiz edi.(‘’Ravshan’’) 
 
     
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
 
 
12-variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
1.
 
Tilning ichki qurilishi. (Tayanch tushunchalari: sistema, struktura, til birliklari ) 
2.
 
Morfonologiya.( Tayanch tushunchalari: til sathlari va tilshunoslik bo’limlari) 
3.
 
Leksikada lisoniy munosabatlar. (Tayanch tushunchalari: sistema,element,munosabat) 
4.
 
So’zning leksik va Grammatik ma’nosi(Tayanch tushunchalari:ma’no,denotativ bo’lmagan 
ma’no,til va borliq) 
5.
 
Gapni leksik tahlil qiling: Tilshunoslik tarixida tillarni “katta-kichik”ka, “boy-kambag’al”ga, 
“nafis-qo’pol”ga ajratib, bir-biriga qarshi qo’yuvchi “olimlar”ham topiladi. (A.Abd.) 
 
 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
 
 
 
 
                                                                  13- variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 

---

 
155 
 
1.
 
Tilning ijtimoiy hodisa ekanligi.( Tayanch tushunchalari:ijtimoiy, biologic va fizik hodisalar, 
tilshunoslikda naturalistic oqim) 
2.
 
Leksema va morfema.( Tayanch tushunchalari:lison va nutq,lisoniy va nutqiy birliklar)  
3.
 
Tillarning morfologik tasnifi.( Tayanch tushunchalari:tasnif asoslari,tasnif shartlari,agglyunativ va 
flektiv tillar) 
4.
 
So’z va tushuncha. (Tayanch tushunchalari:borliq,ong,til) 
5.
 
Gapni grammatik tahlil qiling:Befoyda so;zni aytma, foydali so’zdan qaytma.(Maqol) 
    
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
                                      14- variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
1.
 
Dunyo tillarning rang-barang va o’ziga xos xususiyatlari. (Tayanch 
tushunchalari:fonetik,leksik,morfologik,sintaktik xususiyatlar)  
2.
 
Tillarning morfologik tasnifi.( Tayanch tushunchalari:tasnif va bo’lish,genetic va morfologik 
tasnif) 
3.
 
Qolip va hosila.( Tayanch tushunchalari:zot va tajalli,lison va nutq) 
4.
 
Til va jamiyat.( Tayanch tushunchalari:ijtimoiy,biologik va fizik hodisalar) 
 
 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                    15 -variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
      
 
 
1.
 
Tilning paydo bo’lishi va rivojlanishi.(Tayanch tushunchalar:tillarning ichki va taraqqiyot omillari) 
2.
 
Lisoniy birliklar . (Tayanch tushunchalar: fonema, morfema, lksema, qolip) 

---

 
156 
3.
 
Fon va fonema.(Tayanch tushunchalar;zot va tajalli ,lison va nutk ,fon-fonetik ,fonema-fonologik 
birlik ) 
4.
 
Tilning ijtimoiy hodisa ekanligini. (Tayanch tushunchari:ijtimoiy,biologik va fizik 
hodisalar,tilshunoslikda naturalistik oqim) 
5.
 
Berilgan gapdagi tovushlarni ajrating va o’xshash birliklardagi umumiyliklarni tiklang; E,og’zaki 
bergan makolangiz chikadi-  yu ,yozib berganingiz chikmaydimi ? 
                                      Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
 
 
                                      16- variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
1.
 
Tilshunoslikka kirish fanining predmeti, maqsad va vazifalari. ( Tayanch tushunchalar: o’rganish 
manbai va o’rganish predmeti) 
2.
 
Lisonning asosiy sathlari .(Tayanch tushunchalari: sistema va unsur , fonetika ,leksika morfemika, 
sintaksis) 
3.
 
Leksema va morfema.( Tayanch tushunchalari: lison va nutq, lisoniy va nutqiy birliklar) 
4.
 
Dunyo tillarning rang-barangligi va  o’ziga xos xususiyatlari.( Tayanch tushunchalari:  fonetik 
leksik, morfologik sintaktik xususiyatlar) 
5.
 
Berilgan gapni so’z birikmalariga ajrating va qolipni aniqlang: Faqat ariqdagi tinmagur suvlargina 
qo’ng’iroq chalib sabchishadi,qirg’oqdagi giyohlarning barglarini tortqilab ularni uzoqlarga olib 
ketmoqchi bo’ladi. (S.Ahmad) 
 
                                                        
    
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
 
 
 
                                      17- variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
1.
 
Nutqiy birliklarning shakily va mazmuniy jihatlari. (Tayanch tushunchalar: shakl va mazmun 
nomuvofiqligi, bir yoqlama va ikki yoqlama lisoniy birliklar) 
2.
 
Sistemaviy va an’anaviy tilshunoslik.( Tayanch tushunchalari:bilish bosqichlari,lison va nutq 
munosabatlari,o’rganish manbai va predmeti) 
3.
 
So’z va tushuncha.(Tayanch tushunchalari:borliq, ong, til) 

---

 
157 
4.
 
 Tillarnig morfologik tasnifi.( Tayanch tushunchalari:tasnif va bo’lish, genetic va morfologik 
tasnif) 
5.
 
Gapni grammatik tahlil qiling:Til so’zlovchi istagini eshituvchiga yetkazadigan 
tarjimondir.(Beruniy) 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
                                             18- variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
1.
 
So’z turkumlari tasnifi.( Tayanch tushunchalari:tasnif asosi, semantic, sintaktik,        morfologik 
tasniflar, o’zbek va boshqa tillarda so’z turkumlari tasnifi) 
2.
 
Tillarning shakllanishi va rivojlanishi .( Tayanch tushunchalari:tillarning ichki  
      va  tashqi taraqqiyot omillari) 
3.
 
Til va jamiyat.( Tayanch tushunchalari: ijtimoiy,biologic va fizik hodisalar) 
4.
 
Lison va nutq.( Tayanch tushunchalari:zot va tajalli, lison-inson ongidagi psixolik hodisa, nutq esa 
uning yuzaga chiqishi) 
5.
 
Gapni morfemik tahlil qiling:Shu bilan uzoqdagi tog’ oraliqlaridan boshlangan qorong’ilik asta- 
sekin hammayoqqa tarala boshladi. (R.Fayziy) 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
19 -variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
1.
 
Lisonning asosiy tizim ekanligi. (Tayanch tushunchalari: sistema va element, tizim – bir-biri bilan 
bog’langan elementlar majmuasi) 

---

 
158 
2.
 
Tilning taraqqiyoti. Sinxroniya va diaxroniya. (Tayanch tushunchalari: sinxroniya – tilning bir 
vaqtdagi holatini, diaxroniya – tarixiy rivojlanishini tekshirish) 
3.
 
Morf va morfema.( Tayanch tushunchalari:Lison va nutq ,lisoniy va nutqiy birliklar) 
4.
 
Morfonologiya.( Tayanch tushunchalari:til sathlari va tilshunoslik bo’limlari ) 
5.
 
Gapni sintaktik tahlil qiling:Sen bulbulsan, bulbullarni mast qila qol,bulbulim.(A.Oripov) 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
 
 
20- variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
1.
 
Leksikada lisoniy munosabatlari.(Tayanch tushunchalari:sistema, element, munosabat) 
2.
 
Morf va morfema.( Tayanch tushunchalari:Lison va nutq ,lisoniy va nutqiy birliklar) 
3.
 
Tillarning geneologik tasnifi (Tayanch tushunchalari: tasnif va bo’lish, tasnif asosi, morfologik va 
geneologik tasnif.) 
4.
 
Lisonning asosiy sathlari.( Tayanch tushunchalari:butun va qism,sath va bo’lim,             
fonetika,leksika,sintaktik birliklar) 
5.
 
Gapni fonetik tahlil qiling; - O, - dedi Muborakxonim, - erkakning yorlig’I boshqa. (A.Qahhor) 
 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                       21- variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
 
1.
 
Til va jamiyat.( Tayanch tushunchalari: ijtimoiy,biologic va fizik hodisalar) 
2.
 
Til, lison, nutq. (Tayanch tushunchalar: umumiylik va xususiylik, zot va tajalli, kuzatishda 
berilganlik va berilmaganlik) 
3.
 
So’z turkumlari tasnifi.( Tayanch tushunchalari:tasnif asosi, semantic, sintaktik,        morfologik 
tasniflar, o’zbek va boshqa tillarda so’z turkumlari tasnifi) 

---

 
159 
4.
 
Tillarnig morfologik tasnifi.( Tayanch tushunchalari:tasnif va bo’lish, genetic va morfologik tasnif) 
5.
 
Berilgan gapning qolipini aniqlng:Sakkiz kun qaradim ,to’qqiz kun qaradim,o’n kun qaradim, qani 
endi, oqtuproq dalamda chigit bo’rtsa,qani endi oqtuproq dalamda chigit uch bersa.(T.Murod) 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
 
22- variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
 
1.  Tillarning shakllanishi va rivojlanishi .( Tayanch tushunchalari:tillarning ichki  
 va  tashqi taraqqiyot omillari) 
2.
 
So’z va leksema. (Tayanch tushunchalari :lison va nutq, lisoniy va nutqiy     
birliklar,leksemalashuv va so’z yasalishi) 
3.
 
Qolip va hosila. (Tayanch tushunchalari: zot va tajalli, ison va nutq, lisoniy va nutqiy birliklar) 
4.
 
 Allafon tushunchasi(Tayanch tushunchalari:lison va nutq, lisoniy va nutqiy birliklar) 
5.
 
Gapni leksik tahlil qiling;Chinakam iqtidor yo’q bo’lgan joyda, peshona teridan qanchalik 
foyda.(E.Vohidov) 
 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                            23- variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
1.
 
Tilning taraqqiyoti. Sinxroniya va diaxroniya. (Tayanch tushunchalari: sinxroniya – tilning bir 
vaqtdagi holatini, diaxroniya – tarixiy rivojlanishini tekshirish) 
2.
 
Qolip va hosila. (Tayanch tushunchalari: zot va tajalli, ison va nutq, lisoniy va nutqiy birliklar) 
3.
 
Allafon tushunchasi (Tayanch tushunchalari:lison va nutq, lisoniy va nutqiy birliklar) 
4.
 
Tilshunoslik taqiq metodlari (Tayanch tushunchalari:metod va metodologiya,qiyosiy-tarixiy, 
structural distributiv  analiz metodi) 
5.
 
Gapni morfologik tahlil qiling:Bu kitoblar birvaqtning o’zida ham xasis, ham saxiy:ularda hech 
qanday ortiqcha narsa yoq, lekin ko’p ma’lumotlar bor.(Ensiklopediyadan) 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 

---

 
160 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
24- variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
 
1.
 
Xalqaro sun’iy  tillar. (Tayanch tushunchalari: tilning ijtimoiyligi, esperanto ) 
2.
 
Leksikada lisoniy munosabatlari.(Tayanch tushunchalari:sistema, element, munosabat) 
3.
 
Morf va morfema.( Tayanch tushunchalari:Lison va nutq ,lisoniy va nutqiy birliklar) 
4.
 
So’zning leksik va grammatik ma’nosi(Tayanch tushunchalari: ma’no,denotative va denonativ 
bo’lmagan  ma;no, til va borliq) 
5.
 
Gapni morfologik tahlil qiling:Ilmga mashg’ul bo’lsang, o’zdiradi,amalga mag’rur bo’lsang, 
to’zdiradi.(Maqol) 
  
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                        25- variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
 
 
 
1.
 
Tillarning shakllanishi va rivojlanishi .( Tayanch tushunchalari:tillarning ichki  
      va  tashqi taraqqiyot omillari) 
2.
 
Tillarning geneologik tasnifi (Tayanch tushunchalari: tasnif va bo’lish, tasnif asosi, morfologik va 
geneologik tasnif.) 
3.
 
Allafon tushunchasi(Tayanch tushunchalari:lison va nutq, lisoniy va nutqiy birliklar) 
4.
 
So’z va leksema. (Tayanch tushunchalari :lison va nutq, lisoniy va nutqiy birliklar,leksemalashuv 
va so’z yasalishi)  

---

 
161 
5.
 
Gulianor ko’p suluv: yahshi sifatli, shirin so’zli, quralay ko’zli, uzun bo’yli, keng ko’krakli. Xush 
xayol, zehni tez, serfahm qiz edi.(‘’Ravshan’’) 
                                      Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
26- variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
 
 
1.
 
Tilshunoslik va boshqa fanlar.( Tayanch tushunchalari: falsafa,psixologiya,mantiq tarix ) 
2.
 
Til UMIS va nutq YAHVO sifatlarning mujsamidir.( Tayanch tushunchalari: zot va tajalli, mohiyat 
va hodisa ,til ,lison va nutq munosabati) 
3.
 
Leksikada lisoniy munosabatlari.(Tayanch tushunchalari:sistema, element, munosabat) 
4.
 
Lisonning tizim ekanligi (Tayanch tushunchalari: butun-qisim dialektikasi,bir-biri bilan bog’langan 
elementlar sistemasi) 
5.
 
Gapni leksik tahlil qiling: Tilshunoslik tarixida tillarni “katta-kichik”ka, “boy-kambag’al”ga, 
“nafis-qo’pol”ga ajratib, bir-biriga qarshi qo’yuvchi “olimlar”ham topiladi. (A.Abd.) 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                           27- variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
 
 
 
1.
 
Til kishilik aloqasining eng muhim vositasi sifatida  ( Tayanch tushunchalar : tilning kommunativ, 
ekspressiv va akkumulyativ funksiyalari) 
2.
 
Lisonning tizim ekanligi (Tayanch tushunchalari: butun-qisim dialektikasi,bir-biri bilan bog’langan 
elementlar sistemasi) 
3.
 
Tilda etnik hususiyatlarning aks etishi. 
4.
 
Til va tafakkur (Tayanch tushunchalari: tushuncha va ong) 
5.
 
Gapni grammatik tahlil qiling:Befoyda so’zni aytma, foydali so’zdan qaytma.(Maqol) 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  

---

 
162 
 
 
 
 
28- variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
 
 
1.
 
Tilning ichki qurilishi. (Tayanch tushunchalari: sistema, struktura, til birliklari ) 
2.
 
Lisoniy sintaktik qolip va hosila(Sintaktik va derivatsion qoliplar, so’z birikmasi  va gap qoliplari) 
3.
 
Morf va morf ema. ( Tayanch tushuchalar: umumiy va xususiy, nazariy va amaliy tilshunoslik 
4.
 
Lisonning tizim ekanligi (Tayanch tushunchalari: butun-qisim dialektikasi,bir-biri bilan bog’langan 
elementlar sistemasi) 
5.
 
Gapni fonetik tahlil qiling: Sen bulbulsan, bulbullarni mast qila qol,bulbulim.(A.Oripov) 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                       29 -variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
 
1.
 
Tilshunoslik aspektlari. ( Tayanch tushunchalari: umumiy va xususiy, nazariy va amaliy 
tilshunoslik) 
2.
 
Leksikada lisoniy munosabatlar. (Tayanch tushunchalari: sistema,element,munosabat) 
3.
 
So’zning leksik va grammatik ma’nosi(Tayanch tushunchalari: ma’no,denotative va denonativ 
bo’lmagan  ma;no, til va borliq) 
4.
 
Tillarning morfologik tasnifi.( Tayanch tushunchalari:tasnif asoslari,tasnif shartlari, agglyunativ va 
flektiv tillar) 
5.
 
Berilgan gapni so’z birikmalariga ajrating va qolipni aniqlang: Faqat ariqdagi tinmagur suvlargina 
qo’ng’iroq chalib sabchishadi,qirg’oqdagi giyohlarning barglarini tortqilab ularni uzoqlarga olib 
ketmoqchi bo’ladi. (S.Ahmad) 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  
 
 

---

 
163 
 
30- variant 
Qarshi Davlat universiteti 
 
Tarix va o’zbek filologiyasi fakulteti 
 
I kurs, ta’lim tili – o’zbek tili 
TILSHUNOSLIKKA KIRISH 
Fanidan yakuniy nazorat ishi 
 
 
1.
 
Tilning ijtimoiy hodisa ekanligi.( Tayanch tushunchalari:ijtimoiy, biologic va fizik hodisalar, 
tilshunoslikda naturalistic oqim) 
2.
 
Til UMIS va nutq YAHVO sifatlarning mujsamidir.( Tayanch tushunchalari: zot va tajalli, mohiyat 
va hodisa ,til ,lison va nutq munosabati)  
3.
 
Til va tafakkur (Tayanch tushunchalari: tushuncha va ong) 
4.
 
Lisoniy sintaktik qolip va hosila(Sintaktik va derivatsion qoliplar, so’z birikmasi  va gap qolipari) 
5.
 
Berilgan gapni so’z birikmalariga ajrating va qolipni aniqlang: Faqat ariqdagi tinmagur suvlargina 
qo’ng’iroq chalib sabchishadi,qirg’oqdagi giyohlarning barglarini tortqilab ularni uzoqlarga olib 
ketmoqchi bo’ladi. (S.Ahmad) 
 
 
 
Kafedra mudiri:                       B.R.Mengliyev 
                                      Fan o’qituvchisi:                      G.N. Tojiyeva  

---

 
164