B. M. Tojiboyev, D. A. Alijanov chorvachilikda ozuqa tayyorlash va

Texnologik va energiya hisoblari. 
Har qanday harakatlanuvchi 
qurilmaning nazariy unumdorligi (kg/s)ni quydagicha topish 
mumkin.
0
16.5
N
Q
v F
ρ ϕ
= ⋅ ⋅ ⋅
Bunda 
v
0
- ozuqa massasining o‘q yo‘nalishidagi tezligi, m/s; 
F-ko‘ndalang kesim yuzasi, m
2
; 
ρ
 
- zichlik, kg/m
3
; 
φ
- to‘ldirish 
koeffitsiyenti.
Gorizontal shnekli uzuluksiz ishlaydigan aralashtirish 
mashinalari ish unumdorligi (kg/s)
(
)
2
2
4 16.6
N
Q
D
d
S n
π
ρ ϕ
=
−
⋅ ⋅ ⋅ ⋅
bunda 
D, d – 
shnek va val diametri, m; 
S – 
vint qadami, 
m; n-valning aylanishlar chastotasi,s
-1
; 
ρ
 
- zichlik, kg/m
3
; 
φ 
- 
to‘ldirish koeffitsiyenti.
Ikki va ko‘p shnekli aralashtirish mashinalarining ish unum-
dorligi (kg/s):
1
16.7
x
Q Z
Q
ϕ
= ⋅ ⋅
bunda Z-shneklar soni; 
φ
1
-ishchi organlarning ochiq 
joylashishini hisobga olish koeffitsiyenti; Q
x
 - ish unumdorligi, 
(kg/s) Porsiyali aralashtirish mashinalarining ish unumdorligi 
(kg/s):
16.8
s
Q V
t
σ
ρ ϕ
=
⋅ ⋅
bunda V
b
-bunker hajmi, m
3
; 
ρ
 
- zichlik, kg/m
3
; 
φ 
- to‘ldirish 
koeffitsiyenti 
t
s
-bir porsiya aralashmani tayyorlash uchun sarfla-
nadigan sikl, s
16.9
s
yuk
a
T
t
t
t t
=
+ +
t
yu
- ozuqalarni yuklash vaqti, s; 
t
a
-aralashtirish vaqti, s; 
t
T
 to‘kish 
vaqi, s.
Shnekli aralashtirish mashinalari uzamasiga talab eiladigan 
quvvat (kVt)
16.10
367
QLW
N
η
=
⋅

---

147
bunda Q - aralashtirish mashinasi ish unumdorligi, t/soat; 
L-aralashtirgich uzunligi, m; W - aralashtirish mashina korpu-
sida mahsulot harakatlanishiga qarshiligi koeffitsiyenti, quruq 
omixta yemlar uchun W-0, nam ozuqalar uchun W=15-20, 
η
-uzatish qurilmalari f.i.k.
Nazorat uchun savollar
1. Ozuqa aralashmalari qanday maqsadda tayyorlanadi?
2. Nima uchun konsentrat ozuqalardan aralashma tayyor-
lashda me’yordan chetga chiqish miqdori kam bo‘ladi?
3. Ozuqa aralashmalarini tayyorlashda qanday aralashtir-
gichlar ishlatiladi?
4. Aralashmaning sifatiga qanday baho beriladi?

---

148
XVII BO‘LIM. OZUQA ME’YORLAGICHLAR
17.1. Ozuqa me’yorlash va me’yorlagichlar turlari
Hayvonlarni to‘laqonli ozuqa aralashmalari bilan ta’min-
lashda ozuqa komponentlarini aniq o‘lchovda qo‘shish muhim 
ahamiyatga ega. Shu sababli ozuqa aralashmasini tayyorlashdagi 
muhim jarayonlardan biri ozuqalarni me’yorlash hisoblanadi.
Me’yorlash-belgilangan ozuqani zootexnik, texnologik va 
iqtisodiy talablar darajasida aniq o‘lchab ajratishdir.
Qimmatbaho ozuqalar, mineral qo‘shimchalar, darmondo-
rilar yuqori aniqlikda me’yorlashni talab etadi. Ayrim hollarda 
belgilangan me’yordan kichik chetlanish ham hayvonlarni 
ozuqa hazm qilish jarayoniga ta’sir ko‘rsatishi, kasal bo‘lishi 
va hattoki nobud bo‘lishiga olib kelishi mumkin.
17.1-jadval