B. M. Qurbonovaga San’atshunoslik fakul’teti

MBIning tuzulishi va hajmi. Bitiruv malakaviy ishida 2ta bobdan iborat kirish mavzuning dorzarbligi asosiy qismning birinchi bobida 4 ta paragraf ikkinchi bobida 4 ta pragrafdan iborat, umumiy xulosa, foydanilgan adabiyotlar ro`yxati 21 ta. Ishning hajmi 85 betdan iborat.
Ajralmaydıgan bırıkmalar .

Payvand bırıkma.

Yuhorida aytib utilganidek, ajralmaydigan birikmalar parchinlash, payvandlash va presslash yudi bilan hosil qilinadi. Quyida, bunday birikmalarning asosiy ikki turi bilan tanishib chihamiz.

Payvand choklari metallni yeritib qo`yish natijasida yoki biriktiriladigan detallar metalini yeritib hosil qilinadi.

Detallarni payvandlab ulashning zhar xil usullari bor. elektr yoyi bilan payvandlash usuli eng ko`p tarqalgan usuldir.

1-shakl

Birikmalarning payvand choklari uchma-uch, ustma-ust burchakli va tavir shaklida bulishi mumkin (72-shakl, a, b, v, g, d, e). Bundan tanshari payvandlanadigan ulamalarning uchini yo`nib yoki kayirib chok solish mumkin (72-shakl, b, v va 73-shakl, a, v). B u shakllarda payvandlangan yerlar shartli ra- vishda qoraga bo`yab ko`rsatilgan.

Ulamalarning uchlarini qiyalatib qirkib yoki V simon, K simon, X simon qilib yoxud qiyalatib kirkmasdan chok solish mumkin (72-shakl, a va 8-jadval). Agar ulamalarning kalinligi 10 mm dan kam bulsa, u holda ularning uchlarini qiyalatib kirkmasdan chok solinadi. Chizmada payvand choklarning shartli belgilari va ularni yasash qoidalari GOST 2.312-72 da belgilangan.

Ko`rinadigan payvand choklari chizmada asosiy tutash chizik bilan (74- shakl, a, b), kurinmaydigan choklar esa shtrix chizihlar bilan shartli belgilanadi (74- shakl, v).

Qirralari tayyorlanmay, yeritib bajariladigan ustma-ust choklar, shuningdek, kayrilgan uchlari ustma-ust birik- tirib bajariladigan nuqtaviy va rolikli choklar chizmada shtrix-punktir chiziqlar bilan shartli tasvirlanadi.

Kurinadigan yakka payvand nuktasi «+» belgi bilan tasvirlanadi (74-shakl, g) , bu belgi asosiy tutash chizik bilan bajariladi. Ko`rinmas yakka payvand nuqtalari chizmada ko`rsatilmaydi.

Yeritish yuli bilan bajariladigan payvand birikma choklarining shartli tasviri misollari 8- jadvalda, bosim bilan payvandlab bajarilgan (kontakt) va boshqalar choklarning shartli tasviri esa 76-shaklda ko`rsatilgan.

Payvandlanadigan detallar qirralarining konstruktiv elementlari, ularning ulchamlari, bajariladigan payvand choklarining ulchamlari tegishli standartlarda byeriladi. Konstruktiv elementlarining ulchamlari tegishli standartlarda kursatilmagan chokni (standartsiz chok), uning chizmasi buyicha bajarish uchun kerak buladigan hamma konstruktiv elementlarining o`lchamlari ko`rsatilgan holda tasvirlanadi (76-shakl).

Chizmada payvand chokining hamma konstruktiv elementlari o`lchamlari ko`rsatilib, chok chegarasi tutash asosiy chizik bilan, qirralarining chok

chegarasidagi konstruktiv elementlari esa ingichka tutash chiziq bilan tasvirlanadi (75-shakl). Payvand birikma choklarining, konstruktiv elementlarining harfiy belgilari 76- shakl, a—z larda keltirilgan.

2-shakl

3-shakl



4 -shakl

5-shakl

Ikki yogiga chok solib payvandlashda, ulardan biri maxsus usulda payvandlansa yoki payvandlash matyeriali bilan fark kiladigan bulsa, bunday chok konturi shtrixlanadi yoki qoraga bo`yab qo`yiladi (77-shakl).

6-shakl