B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov

 
t
- KRITERIYASI BO‘YICHA O‘RTACHA TANLASHDA 
HAQIQIY FARQLARNI BAXOLASH 
 
Tajriba 
natijalari 
tahlil 
qilinganda 
variantlar 
o‗rtacha 
ko‗rsatkichlari bir biri bilan taqqoslanadi. Taqqoslashda ikkita holat 
ko‗zda tutilishi kerak: 
1)
ikkita 
mustaqil 
tanlamaning 
o‗rtacha 
ko‗rsatkichlari 
taqqoslanganda birinchi tanlama kuzatish natijalari ikkinchi tanlama 
kuzatish natijalari bilan xech qanday umumiy sharoitda bog‗liq 
bo‗lmasligi kerak; 
2)
ikkita tanlamaning kuzatish natijalari bir biri bilan makoniy va 
sharoitda bog‗liq bo‗ladi .Birinchi holatda Styudent kriteriyasi (t) 

---

239 
o‗rtachalar farqlarining ahamiyati (d=x
1
-x
2
) ikkinchi holatda o‗rtacha farq 
ahamiyati 
(d=

n
d
:
) 
baholanadi 
g‗o‗za 
ekinlari 
tajribalardan 
ma‘lumotlarni tahlil qilish uchun ikkinchi holat ya‘ni o‗rtacha farq 
ahamiyatini o‗rganish muhimdir. CHknki vegetatsiya davomida o‗simlik 
belgilari rivojlanishi protsenti tamonlama bir biriga bog‗liq bo‗ladilar. Bir 
biri bilan bog‗langan tanlamlarda o‗rtacha farqlik holati, farqlik uslubida 
hisoblanadi.Bu uslubning mohiyati o‗rtachalar farqi d- x
1
- x
2 
emas balki 
o‗rtachaning farq ahamiyati 

2
d
bilan baholanadi. Arifmetik nazariyasiga
bu ikki ko‗rsatkichlar umumin bitta ahamiyatlidir. 
O‗rtacha farqning holatini Sd farqli uslubida toshtsh uchunjuft 
kuzatuvlari orasidagi farq d hisoblanadi , o‗rtacha farq ahamiyati d= 

n
d
:
aniqlanadi:
S
d
=
)
1
(
)
(



n
n
d
d
yoki S
d
=
)
1
(
:
)
(
2




n
n
n
d
d
 
Ahamiyatlik kriteriyasi quyidagi tenglama bilan hisoblanadi : 
d
S
d
t

Ozodlik darajasi v=n-1 
Bu erda n- juft kuzatuvlar soni.