Б. Ж. Эшов, А. А. Одилов Ўзбекистон тариxи

Илк давлатларнинг асосий белгилари. 
Ижтимоий-иқтисодий 
белгилар 
Археологик белгилар 
Аҳоли 
сонининг 
ошиши ва ижтимоий 
табақаланишни 
кўрсатувчи белгилар 
Турар 
жой 
манзилгоҳларининг 
ошиши; 
манзилгоҳларнинг ҳудуддий кенгайиши; қабрлар ва 
уларда учрайдиган топилмаларнинг сон ва сифат 
кўрсатгичлари. 
Илк давлат маркази- 
шаҳарнинг мавжудлиги 
Шаҳарларнинг пайдо бўлиши; шаҳар атрофида 
қишлоқ-манзилгоҳларнинг жамланиш жараёни. 
Ҳунармандчиликнинг 
ривожланиши 
Ҳунармандчилик 
соҳаларининг 
марказлашиш 
жараёни; ҳунармандчилик маҳсулотлари турларининг 
ошиши, сифатий ўзгаришлар. 
Дехқончиликнинг 
ривожланиши 
Меҳнат 
қуролларнинг 
такомиллашуви; 
сунъий 
суғориш шаҳобчалалари ва каналларнинг пайдо 
бўлиши; экин турлари сонининг ошиши. 
Чорвачиликнинг 
ривожланиши 
Уй ҳайвонлари суяклари сонининг ошиши. 
Ҳарбий 
ишларнинг 
такомиллашучи
Ҳарбий истеҳкомлар мавжудлиги; қуролларнинг 
такомиллашуви; мудофа иншоатлар, буржлар. 
Кишиларни 
руҳий 
бирлаштирувчи 
марказлашган дин 
Оила 
алтарларининг 
мавжудлиги; 
монументал 
ибодатхоналар. 
Савдо 
ва 
маданий 
алоқалар 
Бошқа маданиятларга хос бўлган моддий маданият 
намуналари; 
қадимги 
алоқа 
йўлларининг 
такомиллашуви.
Хусусий мулк, сиёсий 
бирлашма белгиси 
Муҳр. 
Жамиятнинг 
цивилизацияси 
даражаси
Ёзув. 
 

---

92 
Давлатчилик пайдо бўлишидаги айрим назариялар ва уларга қисқача 
таъриф. 
Теология назарияси. Тарафдорлари: XIII аср, Фома Аквинский, XIX аср 
Жозеф Местр, ислом мафкураси ва католик черкови.
Бу назария давлатлар келиб чиқишини илоҳийлик билан боғлайди. Қадимги 
даврдаёқ пайдо бўлган бу назария илк давлатларнинг диний бошқарув 
шаклларини (теократик) қаттиқ туриб ҳимоя қилади.