‘£b e k is t 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi kamilova firuza kuchkarovna kamilov zafarjon kamolovich xalqaro turizm bozori

13-jadval
Turizm tarm og‘ida chet ellik bir turistga nisbatan xizm at hajmi 
va chet ellik turistlarning kishi-kun hisobidagi ko‘rsatkichi*
Yillar
Bir turistga 
to‘g‘ri 
keladigan 
xizmat hajmi, 
AQSH dollari 
hisobida
0 ‘rtacha 
yillik o‘sish 
sur’ati %
Chet ellik 
turistlarning 
kishi-kun 
hisobidagi 
ko‘rsatkichi
0 ‘rtacha 
yillik o‘sish 
sur’ati 
%
2005
176,7
20,9
849,4
-1 0 ,8
2006
187,6
6,2
861,8
1,5
2007
182,8
- 2 ,6
694,3
- 1 9 ,4
2008
197,6
8,1
614,3
-1 1 ,5
2009
257,1
30,1
622,2
1,3
2010
281,7
47,8
761,8
22,4
* 
Manba: “0 ‘zbekturizm” milliy kompaniyasi ma’lumotlari asosida 
ishlab chiqildi
Jadvalga muvofiq bir turistga to ‘g‘ri keladigan valuta tushum ining
2005-yildan to hozirgi davrga qadar asosan har xilligi kuzatiladi, ya’ni 
shu davrlardagi eng kam valuta tushum i 176,7 AQSH dollarini tashkil 
qilgan bo‘lsa, uning eng ko‘p miqdori 281,7 AQSH dollariga yetgan, u 
ham bo‘lsa 2010 yilga to‘g‘ri keladi, ya’ni 2005—2010 yillar ichida bir 
turistga to ‘g‘ri keladigan xizmat hajmi, 105 AQSH dollariga oshgan. 
Bu ko‘rsatkichda turistik m ahsulotning davlatlararo transport xizm ati 
harajatlari (avia va tem ir yo‘l chiptalari narxi, h alqaro yoMovchi 
av to tra n sp o rt yo ‘l ch ip talari narxi) aks etm agan. L ekin shunga 
qaramasdan bir turistga respublikamizda to ‘g‘ri keladigan valuta tushum i 
juda kamligi bilan ajablanarli holni yuzaga keltiradi.
Ushbu hududlarda turizmning xalqaro talablarga javob bera oladigan 
moddiy-texnika bazasini yaratish, turizm infratuzulm asini takom il- 
lashtirish, turistik obidalar, m askanlar, yodgorliklar va ziyoratgohlarni 
ta ’mirlash ham da restavratsiya qilish arxeologiya topilm alarini, tarixiy 
buyum va ashyolarini muzey eksponatlari qatoriga q o ‘shish zaru r hol- 
larda har bir turistik hududlarda o ‘sha yerda yashovchi xalqning urf- 
odatlari, udumlarini, hayot tarzini, madaniyatini ifodalovchi maxsus

---

ko‘rgazma zallarini tashkil etish, turistlar hordiq chiqarishi uchun trena- 
jor zallari, suv havzalari, tennis kortlari va boshqa sport inshootlarini 
qurish va foydalanishga topshirish masalalari turizm tarm og‘i oldidagi 
ustuvor vazifalar qatoridan o ‘rin olmog‘i zarur. Bularga q o ‘shimcha 
ravishda Surxondaryo viloyatida chet ellik turistlar oqim ini hisobga 
olgan holda G ‘uzor, Sherobod va Termiz hududlarini birlashtiruvchi 
m arshrutlarini ishlab chiqish va shu yo‘nalishdagi ekskursiya m atn- 
larini qaytadan ko‘rib chiqish o ‘rinlidir. Chunki, eram izdan aw algi II 
asrlarda ushbu hudud va undagi shaharlar Buyuk Ipak yo'lining janu- 
biy tarm og‘idagi maskanlar hisoblangan va ular orqali Afg‘oniston, 
Pokiston, Hindiston mintaqalariga keng ko‘lamdagi karvonlar harakati 
kuzatilgan. Ushbu yo‘l Markaziy Osiyo xalqlarining shu jum ladan, 
savdo karvonlarining dengiz va okeanlarga chiqishdagi yagona mar- 
shruti hisoblangan. Shuningdek Surxondaryo aholisining madaniyati, 
urf-odati, hayot tarzining shakllanishi va rivojlanishida katta ahamiyat 
kasb etgan. Bunga ko‘plab tarixiy manbalar, arxeologik topilm alar va 
ashyolar, muzey eksponatlari guvohlik beradi.
A n’anaviy turistik marshrutlarning asosini tashkil qiladigan Samar- 
qand, Buxoro va Xorazm hududlarida esa har bir turistik maskan, 
tarixiy obida, arxitektura va m e’moriy inshoot, yodgorlik va ziyorat- 
gohlarning yil davomida turistlarni o ‘tkazish im koniyatlarini hisobga 
olish, ularning mavsum oylaridagi holatini o ‘rganish va optim al ichki 
turistik marshrutlarni ishlab chiqish va asosiy e ’tiborni turistlarning 
h ar b ir m askanda qancha vaqt b o ‘lishi, ularga kirish va chiqish 
yo‘llarining ekstremal imkoniyatlarini o ‘rganish kabi masalalarning 
yechim iga qaratish maqsadga muvoflqdir. Bunda ayniqsa, Sam arqand- 
dagi G o ‘r A m ir maqbarasi, Mirzo Ulug‘bek rasadxonasi, A1 Buxoriy 
z iy o ra tg o h i, B uxorodagi B ah o u d d in N a q s h b a n d , A b d u lh o liq
G 'ijduvoniy majmualari, Xiva shahridagi Ichan Q al’a yodgorligi katta 
aham iyatga ega b o ‘lib, ularning imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda 
turistik m arshrutlarni qaytadan ko‘rib chiqish, ushbu maskanlaming 
istiqboldagi holatini aniqlash masalalarini asosiy vazifalar jumlasiga 
kiritish o ‘rinlidir.
Shular qatorida respublika miqyosida turistlar oqim ini m untazam
tahlil qilish, o ‘zbek turistik mahsulotining dunyo bozoridagi o'rnini 
belgilash va uni muvaffaqiyatli sotish, hududlar b o ‘yicha chet ellik 
turistlar «harakati»ni m untazam o ‘rganib borish va kelajagi bor turis­
tik hudud, obida va maskanlami topish, yangi n o an ’anaviy ishlab chi-

---

qish ham da ularning amaldagi tatbig‘ini ta ’minlash kabi masalalarni 
o ‘z ichiga oladigan, shuningdek dunyo miqyosidagi iqtisodiy global- 
lashuv talablaridan kelib chiqadigan va uning tam oyillarini inobatga 
o la d ig a n , 
tu riz m d a
m a rk e tin g
u su lla rin i 
s h a k lla n tiris h g a
ko‘maklashadigan — axborot texnologiyalari va ularga mos kom m u­
nikatsiya tizimlami o ‘zida mujassamlashtirgan turizmning global axborot 
tarm og‘ini yaratish ham asosiy vazifalar qatoridan o ‘rin oladi.