‘£b e k is t 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi kamilova firuza kuchkarovna kamilov zafarjon kamolovich xalqaro turizm bozori

Mehmonxona servisida faoliyat yurituvchi avtomatlashtirilgan
tizimlarning tuzilishi
H ar qanday m ehm onxona rivojlangan ierarxiyaga ega tizim dan 
iboratdir. Bunday tizim ni to ‘liq yoki qisman avtomatlashtirish mumkin. 
Qoidaga ko‘ra, m ehm onxona xo‘jaligini avtomatlashtirish mum kin, 
bu yagona tarm o q q a birlashtirilgan m ehm onxona x o d im larin ing
avtomatlashtirilgan ish joylaridan foydalanish uchun quriladi.
M ehm onxona servisidagi avtomatlashtirilgan tizim ning um um iy 
tuzilishini ko‘rib chiqam iz, ravshanlik uchun modullarga b o ‘lamiz.
H a r b ir m o d u l b itta b o ‘yin a d m in is tra to r p o rte , re s to ra n , 
om borxona, hisobxona va h.k. ni avtomatlashtirishga im kon beradi. 
Tizim da barcha m odullarning mavjudligi uni faoliyat yuritishi uchun 
shart emas. Tizim barcha modullarga kirish uchun foydalanuvchining 
bir xildagi nom i va parolidan foydalaniladi. H ar bir foydalanuvchi 
tiz im d a ishlash u c h u n kirish h u q u q la rig a ega b o 'la d i va faqat

---

avtomatlashtirilgan tizimning adm inistratori tom onidan o ‘ziga ruxsat 
etilgan am allam i bajarishi mumkin.
— A dm inistrator — Porte.
— Hisobxona
— Restoran
— Tarifikator
— Biling tizim i
— Omborxona
“A dm inistrator — P o rte” m oduli m ehm onxona adm inistratori 
(portesi ishini, mijozlarni yashashi va ularga q o ‘shim cha xizm atlar 
k o ‘rsatish haqidagi 
m a’lu m o tlarn in g m arkaz o m boriga uzatish, 
r o ‘yxatga o lish , bron qilish b o ‘y ic h a h is o b o tla rn i y ig ‘ish n i 
avtomatlashtirish uchun moMjallangan. U ning asosiy imkoniyatlari:
• Mijozlar va korxonalarning m a ’lum otlarini olib borish;
• N om erlarni bron qilish;
• Mijozni ro‘yxatga olish;
• Xizm atlar ko‘rsatish;
• Ko‘rsatilgan xizmatlarga to ‘lovlar yozib berish;
• Yashash uchun to ‘lovlarni yozib berish;
• Yashash uchun to ‘lovlarga haq to ‘lash;
• Operativ hisobotlarni tayyorlash;
• Haq to ‘lagan to ‘lovlar bo'yicha mijozga pullarni qaytarish;
• M ehm onxona mulkini buzilishi haqida dalolatnom a tuzish;
• M ijozlarning balansini olib borish.
“ Hisobxona m oduli” hisobxonaga zarur hisobotlarni buxgalteriya 
dasturiga generatsiyalash va eksport 
qilish uchun m o ‘ljallangan. 
Axborotlar tizim m a’lumotlarining um um iy om boridan tanlab olinadi, 
guruhlarga ajratiladi va yoki bosm a holda, yoki buxgalteriya tizim larga 
kiritish uchun m um kin bo‘lgan form atlarda taqdim etilishi m um kin.
“ Restoran moduli” m ehm onxona restorani ishini avtomatlashtirish, 
m ijozlar va ularga ko‘rsatilgan x iz m atlar haqidagi m a ’lu m o tlarn i 
markaziy omboriga uzatish, restoran om borlaridagi qoldiqlar b o ‘yicha 
hisobotlarni olib borish, hisobxona uchun kerakli hisobotlarni olib 
b o rish , h is o b x o n a u c h u n k e ra k li h is o b o tla rn i y ig ‘ish u c h u n
m o‘ljallangan.
Uning asosiy imkoniyatlari:
— 
O ziq-ovqatlar va alkogolli ichim liklarni kelib tushishini tizim ga 
kiritish;

---

— Foydalanilgan va yaroqsiz ozik-ovqatlar va alkogolli ichimliklami 
hisobdan chiqarish;
— Yarimfabrikatlarni tayyorlash bosqichini ta ’minlash;
— Buyurtmalarni stollar va mijozlariga b o ‘lish va olib borish;
— Restoranda mijozlarga ko‘rsatilgan xizmatlarning hisoblarini 
olib borish;
— O vqatlar va yarim fabrikatlarni tayyorlashga kalkulatsiyalar 
m a’lum otnom asini olib borish;
— M enyuda ovqatlarga narxlarni o‘zgartirish va tannarxga mosligini 
tekshirish;
— T o ‘lovlarga naqd pul to ‘langanligini belgilash;
— Operativ to io v larn i tayyorlash;
— Om borda mavjud b o ig a n oziq-ovqatlaming yaroqlilik muddati 
to ‘g ‘riligi haqida xabar berish;
— Ofitsiant, oshpaz va barm en o ‘rtasidagi operativ aloqani amalga 
oshirish;
— M ulkni buzulganligi haqida dalolatnom ani tuzish;
— M enyuni tuzish.
“Tarifikator m oduli” muassasa avtomatik telefon stansiyasidan kelib 
tu sh g an axborotlarni ishlab chiqish uchun m o ‘ljallangan. U shbu 
modulning asosiy vazifasi m ehm onxona mijozlarining chiquvchi xalqaro 
va sh a h a rla ra ro q o ‘n g ‘iro q la rin in g qiym ati h aq id a h iso b o tlarn i 
s h a k lla n tiris h d ir. T izim h iso b o tla rin in g ikki tu ri “ D e ta lli” va 
“ S um m arli”ni shakllantiradi. Hisobot ekranga chiqariladi va tizim
foydalanuvchining so‘rovi b o ‘yicha printerda bosib chiqarilishi mumkin. 
M a ’lu m o tla r quyidagi p a ra m e trla r buyicha filtrlanishi m um kin: 
Q o‘ng‘iroqning turi (barcha, shaharlararo va xalqaro); Sana ... dan ... 
gacha; Vaqt ... dan ... gacha; Stansiyaning nom eri (stansiyalaming 
ro ‘yxati va yoki diapazoni: 100, 107, 109—199); Apparatning turi 
(barcha, xizm atlar b o ‘yicha va xizmatdan tashqari).
Tarifikator bayram va dam olish kunlarining jadvalini, xalqaro 
shaharlararo kodlarning bazasini olib borishi mumkin. Ish va dam
olish kunlari uchun tariflar belgilashning egiluvchan tizimiga ega.
“ Biling tizim i” m oduli m ehm onxona mijozlari tom onidan Internet 
tarm o g ‘iga kirish xizm atlaridan foydalanganlik haqida axborotlarni 
yig‘ish va ishlab chiqish uch un m o ‘ljallangan. Ushbu modul ko‘proq 
tarifikatorga o ‘xshashdir.
“ O m borxona” m oduli m ehm onxona xo‘jalik xizmatlari (kir yuvish

---

xonasi, garaj va sh.k.ning faoliyati haqida axborotlarni yig‘ish va ishlab 
chiqish uch u n m o ‘ljallangan. Bu m o d u ld an «R estoran» m oduli 
tom onidan ham restoran omborlari holatini ushlab turish uchun ham 
foydalaniladi. Uning asosiy imkoniyatlari:
• Tovarni omborga qabul qilish;
• Tovarni ombordan va hisobdan chiqarish;
• Mulkni buzilganligi haqida dalolatnom a tuzish.
Har bir alohida olingan mehmonxonada o ‘zining avtomatlashtirilgan 
tizimi bo‘lishi mumkin, u Internet kom puter tarm og‘iga kiruvchi yagona 
tizimning bir qismi bo‘lishi yoki faqat belgilangan m ehm onxonada 
faoliyat yurituvchi noyob tizim boMishi mum kin. F ID E L IO kom puter 
tizimi m ehm onxona xo'jaligi uchun eng omm aviy tizim lardan biridir. 
FID ELIO FO tizimi MS DOS operatsion tizimi va W IN D O W S NT 
ostida ishlaydi, tarmoqning qobig‘i sifatida NOW ELL dan foydalaniladi.
Apparatli talab judayam yuqori em as 33 Mgts chastota, yetarli 486 
5 protsessorlar va 4 Mb operativ xotiraga ega kom puterlarga ega b o ‘lish 
butunlay yetarlidir. WINDOWS ostidagi yangi versiyalar uchun Pentium 
120 Mgts chastotadan va 16 Mb operativ xotiradan past b o ‘lmagan 
boMishi kerak.