‘£b e k is t 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi kamilova firuza kuchkarovna kamilov zafarjon kamolovich xalqaro turizm bozori

geografik 
b e lg ila r
b o 'y ic h a
seg m en tlay o tg an d a 
iste’molchilarning u yoki bu hududda yashashlari bilan belgilanadigan 
bir xil yoki o ‘xshash afzalliklarini ko‘zda tutm oq lozim bo‘ladi. G eo ­
grafik segment sifatida qandaydir tarixiy, siyosiy, milliy yoki diniy 
birlikka ega bo‘lgan butun bir mamlakat, mamlakat guruhlari ko‘rib 
chiqilishi mumkin.
Demografik belgilar
(iste’molchilarning jinslari, yoshi, oilalaridagi 
a ’zolar soni) yetarlicha qo‘llanilayotgan belgilar qatoriga kiradi. Bu 
ularga berilgan tavsiflarning hammabopligi, ularning vaqt jihatdan 
barqarorligi ham da ular va talab o ‘rtasida yaqin o ‘zaro aloqaning 
mavjudligi bilan shartlanadi. (To‘liq m a’lum ot 8.4.)
Psixografik segmentlash
iste’molchilami tavsiflashning butun bir 
majmuyini birlashtiradi. U m um an olganda u «hayot tarzi» tushuncha- 
si bilan aks ettiriladi. Bu shaxsning qiziqishlari, xatti-harakatlari, fikr- 
mulohazalari (dunyoqarashlari, g‘oyalari) boshqa insonlar bilan bo‘lgan 
munosabatlari va shu kabi modellarni aks ettiradi.
X u lq -a tv o r, x a tti-h a r a k a t belgilari
psixografik b elg ilar b ilan
bog‘langan bo‘lib, ko‘pgina hollarda mazkur belgilar asosida kelib 
chiqadi. Bunday belgilardan foydalanlsh asosida iste’molchilaming turli 
xatti-harakatlari: safar motivlari, ko‘zlayotgan manfaatlar, firmaga nis- 
batan bog‘lanib qolganlik, turistik mahsulotni xarid etishga tayyorligi, 
xizmat ko‘rsatishga b o ig a n sezgirlik, mavsumiylik, sayohat shakli, foy- 
dalaniladigan transport vositalari, sayohatning davomiyligi va shu kabi 
turli jihatlarni hisobga olish yotadi.
Eng keng tarqalgan turistik bozor mijozlarini undovchi motivlarga 
sayohat mahsulotlari va tavsiflanishi bo‘yicha segmentlash kiradi. Tu- 
rizm turlari ham sayohat mahsulotlariga qarab tavsiflanadi. Shunday 
jihat turistik tashkilot sayohatlarning quyidagi asosiy maqsadlarini 
aniqlagan:
— bo‘sh vaqt, rekreatsiya va dam olish;
— tanish va qarindoshlarni ziyorat qilish;
— biznes va mutaxassislik maqsadlariga oid;
— davolanish;
— diniy ziyorat va boshqalar.
Turizm yaqqol nam oyon b o ‘luvchi mavsumiy tavsifga ega. Bu tu ­
ristik oqim larni asosiy mavsum, mavsumlar oralig‘i, oylar va fasllar 
bo'yicha tahlil qilishni ko‘zda tutadi.
«Sayohatning davomiyligi» belgisi bo‘yicha segmentlash turistik

---

korxonalar uchun katta ahamiyatga ega. Jumladan, qisqa turlarni amalga 
oshiruvchi turistlar katta xarajatlar qilishga tayyor boMadilar va tezkor 
sayohat dasturlarini talab qiladilar. Bunday segmentlashga yondashuvlar 
k a tta farq larg a ega b o ‘lishi m u m k in . M asalan , sh v ey sariy alik
tadqiqotchilar segmentni ikkiga ajratadilar:
— uzoq (5 kundan ortiq) va qisqa turlar. Jahon turistik tashkiloti 
ekspertlari turistlarning sayohat qilish muddatlari b o ‘yicha quyidagi 
segmentlarga ajratishni maslahat beradilar:
— 1—3 kun;
— 4—7 kun;
— 8—28 kun;
— 29-31 kun;
— 32—91 kun;
— 92—365 kun.
Segm entlashning yagona belgilari barcha narsani qam rab oluvchi 
bo‘lib, ular keng va to'liq em asdirlar. Turistik bozorning segm entlani- 
shi cheksizlikka intilish tendensiyasiga ega. Bu mijoz ehtiyojlari tarki- 
bining murakkablashishi ham da dam olish va turizm ning jam iyat hayo- 
tida o ‘sib borayotgan aham iyati kabi omillarga bog'liq bo‘ladi.
K o ‘rib chiqilgan belgilar dastlabki boshlang‘ich segmentlash uchun 
asos yaratib beradi. M arketingning vazifasi shundan iborat: aniq bir 
korxonaga segmentlashning shunday kombinatsiyasini tanlab berish 
lozimki, bu kombinatsiya bozorning segmenti firm aning maqsadi va 
im koniyatlariga maksimal darajada mos kelishi kerak.
B u n d a tu ristik b o z o r s e g m e n tla rin in g k o m b in a ts iy a la n g a n
param etrlarini shakllantirish ham da turli belgilarning yig‘indisidan 
foydalanish maqsadga muvofiq b o ‘ladi.