‘£b e k is t 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi kamilova firuza kuchkarovna kamilov zafarjon kamolovich xalqaro turizm bozori

5 -B O B . JA H O N M O L IY A V IY -IQ T ISO D IY IN Q IR O Z I
SH A R O IT ID A T U R M A H SU L O T B O Z O R IN IN G
XALQARO DARAJAGA M O SL A SH U V I
5.1. Xalqaro turistik bozor darajasi.
5.2. Marketingning xalqaro normalariga rioya qilish.
5.1. Xalqaro turistik bozor darajasi
Yangi iqtisodiy mexanizm tashkil qilish quyidagi aniq tadbirlarni 
amalga oshirishni talab qiladi:
— Im portni kamaytirish va m ehm onxonalarni m ijozlar uchun 
zamonaviy, xalqaro andozalarga javob beruvchi mebel va inventarlar 
bilan ta ’minlash. Buning uchun mebel va inventarlar ishlab chiqaruvchi 
qo‘shma korxonalar tashkil etish;
— milliy hunarm andchilik b o ‘yicha kichik korxonalar ochish, 
ularning faoliyatini kengaytirish, tu ristlar uch u n kundalik zaru r 
mahsulotlarni ishlab chiqarish;
— tu ristla r b o ‘sh vaqtini o ‘tkazishi uch un sog‘lo m lash tirish
markazlari, ko‘ngilochar klublar, sport markazlari, turist parklari, 
kazino, tennis kort maydonchalarini tashkil qilish;
— reklama (e’lon qilish) faoliyatini kengaytirish shunga mos poli- 
grafiya bazalarini, audio, video, nashrni mahsulotlar sifatini yaxshilash;
— suvenir mahsulotlari, sport inventarlari, maxsus belgisi b o r turist 
inventarlari ishlab chiqaruvchi xususiy va qo‘shma korxonalar tashkil 
etish;
— turizm iqtisodiga kapital q o ‘yilmalarni jalb qilish uch un soliq 
tartibi kafolatlar tizimini ishlab chiqish;
— turizm sohasidagi korxonalar tashqi iqtisodiy faoliyatini erkin- 
lashtirish yo‘li bilan sarmoyalarni jalb qilish uchun qulay muhit yaratish;
— mavjud material — texnik bazani re konst ruksiyalash, uni xalqaro 
andozalar darajasiga yetkazish, mahalliy resurslami to'liqroq ishlatishga 
imkon beruvchi loyihalarni moliyalashtirish, turistlarga xizmat k o ‘rsatish 
m uam m olarini yengillashtiruvchi 100—150 (nom erli) o ‘rinli m eh­
monxonalar ko‘rish;
Iqtisodiy imtiyozlarga moliyalashtirish va kreditlash, soliq solish, 
turli haq to ‘lashlardan ozod qilish kabi imtiyozlar kiradi.
1. 
Q o'shim cha daromad solig‘iga berilgan imtiyozni hisobga olib, 
ularni turxo‘jalikdagi qo‘shimcha xizmatlarga sarflash taklif etiladi.

---

2. Turizm rivoji uchun ishlab chiqarish, qurilish va boshqa boylik 
m anbalarini birinchi navbatda berilishini yo‘lga qo'yish.
3. Qurilish uchun eng kam foizli (yiliga 20%) ko‘p muddatli kreditlar 
aj rat ish.
4. Turizm sohasini yer, mulk va transport solig‘idan ozod qilish.
5. Davlat budjeti hisobidan Oliy va Xalq t a ’lim i vazirligi yoki 
« 0 ‘zb ek tu rizm » M K q o sh ida oliy va o ‘rta m axsus m a ’lu m o tli 
mutaxassislar tayyorlanadigan institutlam i tashkil etish.
6. Davlat budjeti hisobidan e ’lon (reklam a) b o ‘yicha marketing 
tadbirlari, turm ahsulot ko‘rgazmasi, ilm iy-tadqiqot ishlari, ilmiy an- 
jum anlar o'tkazish.
7. Agar turistlar turfirmalardan qo‘shim cha xizm atlar sotib oladigan 
bo‘lsa, ularga aviabilet uchun 50% tem iryo‘l chiptalari uchun 30 % va 
avtobus chiptalariga 25 % chegirma berish.
8. Faoliyatga ruxsat olgandan keyin « 0 ‘zbekturizm » korxonalari 
qatorida xususiy va nodavlat korxonalariga im tiyozlar berish.
9. Turistlarga turli xizm atlar ko‘rsatish uylariga, profilaktoriy va 
sanatoriylarga soliq imtiyozi berish.
10. Ketayotgan turistlarni viza va bojxona to ‘lovlari ham da mamlakat 
ichidagi to ‘lovlardan ozod etish.
Quyidagi tadbirlarni alohida ko‘rsatib o ‘tish kerak:
1. D om iy harakatdagi T osh k en t-S am arq an d , B uxoro-T oshkent 
turpoyezdini qayta tiklash. H aftada ikki m arta sayohat tashkil qilish 
maqsadga muvofiq: jum a, seshanba.
2. Dam olish kunlari uchun marshrutlar ishlab chiqish: Kumushkon, 
C him yon, Yangiobod, Shohim ardon, Zom in va boshqalar.
3. Yoshlar uchun maxsus «Yoshtur»lar tashkil qilish, yoshlar startlari, 
festivallari, konsert va sport tadbirlari uyushtirish.
4. Alohida qiziqishga ega b o ‘lgan va ishchi aholiga foydali kasaba 
uyushmalari turlarini tashkil etish.
5. Yozgi mavsum va m ehnatkashlarning ta ’tilini hisobga olib, dam
olish va davolash dasturini ishlab chiqish lozim.
6. Respublika «Ta’limiy mehnat» markazini ochish, o ‘qitish, malaka 
oshirish, yangi uslublar va boshqalar.
7. 0 ‘zbekiston bo‘ylab 0 ‘zbekiston diniy q o ‘m itasi yordam ida diniy 
tur tashkil etish.
8. Sport turizmiga qiziquvchilar uchun sport q o ‘mitasi yordam ida 
«sport-tur» uyushtirish.

---

9. Mutaxassislar orasidan tur-operatorlar kengashini tuzish va oyda
2 marta ichki va xalqaro turizmning muammolarini hal qilish.
10. Respublika ichida zarur mintaqaviy bunday tashkilotlar tuzish 
kerak.
11. Y irik shah arlard a b arch a firm alarning tu rm ah su lo tlarin i 
sotadigan markazlashtirilgan turfirm alar tuzish.
12. 10—12 sh ah ard a o ‘zbek, rus va ingliz tilla rid a xizm at 
ko‘rsatadigan ekskursiya byurolarini tashkillashtirish.
13. 0 ‘qitish, ishga joylashtirish bilan shug‘ullanuvchi maxsus 
turtashkilotlar tuzish.
Turistik xizmat marketingi turli xizmat ko‘rsatishni tashkil qilishdan 
ularni bozorda sotishgacha b o ‘lgan jarayonni o ‘z ichiga oladi: talabdagi 
xizmatni yaratish, e’lon, tarqatish, sotish va foydalanish. Marketingning 
k o ‘p b osqichlari m utaxassislar to m o nid an kam o ‘rganilgan. Biz 
m arketing-turist xizm atlarni takom illashtirishning quyidagi chora- 
tadbirlarini taklif etamiz:
— hukum atlararo o ‘tkaziladigan barcha tadbirlarda ishtirok etish;
— turizm tizim ining k o ‘rinishini takom illashtirish, turizm ning 
mavsumiy taqsimlanishini yaxshilash, sayohat jug‘rofiyasini kengaytirish;
— turistik-ekskursiya xizmati ko‘rsatish turi va sifatini rivojlantirish;
— qo‘shim cha xizmatlar assortim entini ko'paytirish va yaxshilash: 
jahon andozasiga muvofiq turistik obyektlarini tavsiflash, talabga ko‘ra 
narx belgilashni yo‘lga qo‘yish;
— maishiy xizmat va aloqa vositalarini yaxshilash; tashkilotlarning 
reklama-axborotini rivojlantirish va turistik tarmoqqa xizmat ko‘rsatish;
— kadrlar tuzish va qayta tayyorlash tizimini takom illashtirish, 
xodim larning chet elda, chet el o ‘quv yurtlari va firmalarida amaliyot' 
o ‘tashini ta ’minlash;
— turizmning tarixiy-madaniy va rivojlanish potensialini o ‘rganish, 
uni himoya qilish, qayta tiklash, targ‘ibot va foydalanishni yo‘lga qo‘yish;
— Toshkent, Samarqand, Buxoro va Xivada turm ahsulotni sotish 
va e ’lon qilish.
M arketing tadbirlarini o ‘tkazish ming xorijiy va ming mahalliy 
turistlar tarm og‘ini yuzaga keltiradi, million dollar valuta, 2 mingga 
yaqin jahon andozasidagi (3—4 yulduzli) mehmonxonadagi o ‘rin, turizm 
sohasidagi tashkilotlarning yaxshi moliyaviy holati, korxona, firma, 
kom paniyalar sonini oshirish orqali raqobatli muhit barpo qilish kabi 
natijalarni beradi.

---

Tarixiy va m e’morchilik yodgorliklarni ta ’m irlash, qayta tiklashni 
moliyalashtirish turli manbalar orqali am alga oshiriladi. Davlat budje- 
ti va mahalliy korxonalar ko‘pincha asosiy m anba b o ‘lib xizmat qiladi.
T u riz m d a n keladigan valuta tu s h u m in i h iso b lash va u n d an
foydalanish mexanizmini tuzish (nodavlat tashkilotlarni ham qo‘shgan 
h olda), xorijiy turistlarning valuta alm ashtirish uchun normal sharoit 
yaratish zarurdir.