B. B. Berkinov, Ye. A. Yarmolik, Q. Q. Quvnoqov

rejalashtirish  jarayoni  boshdan  oxirigacha
  ko’rib  chiqilsa, 
unda  alohida 
davr  (faza)larni 
ajratish  mumkin.  Har  bir  davr  alohida 

---

 
68 
vazifalarning  qo’yilishi  bilan  tavsiflanadi  va  boshqa  davrlar  bilan 
bajarilishning  izchilligi  va  axborot  almashish  bilan  tizimli  bog’langan. 
Alohida  davrlar  vazifalarining  mazmunini  alohida  vazifalardan  chiqarish 
mumkin.  Ularni  turli  darajada  detallashtirilgan  holda  aniqlash  mumkin. 
Birinchi yondashuvda shuni aytish mumkinki, rejalashtirish va boshqarish 
jarayonlari 
muammolarni shakllantirish,  muammolarni  hal etish, ijro, 
nazorat  va  qarorning  bajarilishini  ta’minlash
  bosqichlarini  qamrab 
oladi.  Agar  ushbu  bosqichlarni  tabaqalashtiradigan  bo’lsak,  unga 
quyidagilar kiradigan qismlarga ega bo’lamiz:  

 
maqsadlarni ishlab chiqish;  

 
muammolarni qo’yish; 

 
muqobil variantlarni topish; 

 
prognozlashtirish; 

 
qarorlarni baholash va qabul qilish; 

 
ijro; 

 
reja ko’rsatkichlarini aniqlash; 

 
amaldagi ko’rsatkichlarni hisoblab chiqish; 

 
amaldagi  va  reja  ko’rsatkichlarini  taqqoslash  (rejaning  faktdan 
farq qilishini aniqlash); 

 
farqlarni tahlil qilish, tuzatishlar kiritish choralarini ko’rish.  
Maqsadlarni  ishlab  chiqish,  muammolarni  qo’yish,  muqobil 
variantlarni  topish,  prognozlashtirish,  qarorlarni  baholash  va  qabul  qilish 
bosqichlari  rejalashtirish  jarayoniga  kiradi.  Reja  topshirig’i  tanlanganidan 
keyin  amalga  oshiriladigan  tadbirlar,  ya’ni  ijro,  reja  ko’rsatkichlarini 
aniqlash,  amaldagi  ko’rsatkichlarni  hisoblab  chiqish,  amaldagi  va  reja 
ko’rsatkichlarini  taqqoslash,  farqlarni  tahlil  qilish,  tuzatishlar  kiritish 
choralarini  ko’rish  “ijroni  boshqarish”  yoki  “tor  ma’nodagi  boshqaruv” 
nomi  bilan  umumlashtirilgan.  Ijroni  boshqarish,  shu  tariqa,  rejalashtirish 
va  yakuniy  nazorat,  umumiy  nazorat  o’rtasidagi  ijroni,  shuningdek 
qarorning  ijrosini  ta’minlashni  qamrab  oladi.  Nazorat,  shu  tariqa,    ijroni 
boshqarish davrlaridan birini hosil qiladi.  
Agar  dastlabki  davr  boshida  nafaqat  ushbu  davrning  muqobil 
variantlari  bo’yicha,  balki  qarorlar  daraxti  muqobil  variantlarining  butun 
zanjiri  bo’yicha  majburiy  qaror  qabul  qilinsa,  u  holda  gap  qat’iy 
rejalashtirish haqida boradi.  
Agar  korxonani  umumiy  rejalashtirish  kelgusi  rivojlanish  haqidagi 
to’liq axborot mavjud bo’lgan holatda amalga oshirilsa, bunday yondashuv 
maqbul  bo’ladi.  Chunki  axborot  to’g’risidagi  bunday  taxmin  haqiqatdan 

---

 
69 
juda  yiroq  bo’lganligi  bois,  amaliyotda  qat’iy  rejalashtirishning  zaif 
nuqtasi  mavjudligi,  xususan,  kutilayotgan  vaziyatlar  paydo  bo’lmaganda 
barcha  keyingi  qarorlar  qabul  qilingan  va  boshqa  mos  qarorlarni  qabul 
qilib bo’lmaydigan holat aniqlanadi. Alohida rejalar qat’iy rejalashtirishda 
optimallashtirish  modellaridan  birining  yordamida  yoki  tajriba  asosida 
aniqlanadi.  Qat’iy  rejalashtirishning  ikkala  holatida  ham  amalda 
rejalashtirilayotgan  muammoning  optimal  tarzda  hal  etilishiga  erishishni 
kutish 
amri 
mahol. 
Rejalashtirishning 
ushbu 
usuli 
predmetli 
muvofiqlashtirishni  va  alohida  rejalar  va  butun  tizimning  amalga 
oshirilajakligini ta’minlaydi.