B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

2.3.1.2. Katalizator
Katalizator sifatida temir, nikel, ruteniy, rodiy, iridiy, kobalt kar-
bonillari ishlatilishi mumkin.
Sanoat ko‘lamida avvaldan tayyorlab qo‘yilgan pemzadagi kobalt
metali, kobalt karbonillari hamda kobalt tuzlari ishlatiladi.
Reaksiya sharoitlarida kobalt bir necha xil karbonillar holida ish-
tirok etishi mumkin:
Dikobalt oktakarbonil Co
2
(CО)
8
.
Kobaltgidrokarbonil CoH(CО)
4
.
2.3.1.2. Harorat va bosim
Оksosintez reaksiyasi issiqlik ajralib chiqishi G=28 kkal/mol bi-
lan ketadi va reaktor issiqlik rejimini ushlab turish ahamiyatli vazifa-
dir. Ishlatiladigan harorat oralig‘i 110–180ºC. 100ºC dan past haro-
ratda reaksiyaning tezligi past, 180ºC dan yuqorida yonaki mahsulot-
lar miqdori anchagina o‘sadi hamda izo tuzilishli aldegidlar salmog‘i
ham  ko‘tariladi.  Bundan  tashqari,  harorat  ortishi  bilan  aldegidlarni
gidrogenlanishi tezlashadi, natijada faqat spirtlar hosil bo‘lishi mum-

---

100
kin.  Vengriya  neft  institutining  yuqori  yog‘  spirtlarni  olishning  bir
pog‘onali sxemasi shu asosdadir.
Reaksiya  olib  borilayotganda  kobalt  karbonillari  katalizatorning
stabilligini ta’minlovchi sharoitlarga amal qilish ahamiyatli bo‘ladi.
U uglerod oksidi atmosferasida turg‘un, biroq harorat ko‘tarilishi bi-
lan parchalanishi mumkin:
So
2
(SО)
8
 

 →

С
0
125
2So+8SО
2SoH(SО)
4
 

 →
←
С
0
150
2So+H
2
+8SО
Reaksiyani  yo‘nalishi  CО  ning  temperaturasi  va  parsial  bosimi
(R
SО
) bilan aniqlanadi. Yuqori bosim (R
SО
)larda kobalt karbonillari
hosil  bo‘ladi,  quyilarda  esa  ularning  parchalanishi  vujudga  keladi.
Harorat  ortishi  bilan  kobalt  karbonillarini  saqlab  qolish  maqsadida
uglerod oksidi (CО) parsial bosimini orttirish lozimligi aniqlangan.
Оksosintez  reaksiyasi  tezligi  vodorodning  partsial  bosimiga  to‘g‘ri
chiziqli bog‘liq. Sistemaning umumiy bosimi 150–180 atmosfera.