B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

II. Plastmassalar ishlab chiqarish
Plastmassalar  turli-tuman  ishlatiladi.  Hozirgi  vaqtda  xalq  xo‘ja-
ligining hech bir sohasi yo‘qki, u yerda plastmassalar ishlatilmagan
bo‘lsa,  samo lyotsozlik  va  raketa  yasashdan  tortib,  to  maishiy  bu-
yumlar va tibbiyot sohasini ham o‘z ichiga oladi.
Plastmassalar  o‘ziga  xos  xossalari  tufayli  ishlab  chiqarishdan
an’anaviy materiallar hisoblangan qora va rangli metallarni, yog‘och
va tabiiy tola hosil qiluvchi materiallar va shu kabilarni tobora siqib
chiqarayapti. Bunday almashinish nafaqat yangi xususiyatli buyum-
larni olish, balki anchagina iqtisodiy afzalliklarga ham ega bo‘lishga
olib  keladi.  Plastmassalar  uchun  xomashyo  olish  va  plastmassalar-
ning o‘zini ham ishlab chiqarish anchagina kam mehnat sarflanishi
bilan bog‘liq.
Plastmassalar  olishni,  kimyoviy  reaksiyalarni  ketish  xarakteriga
bog‘liq ravishda, ikki ko‘rinishga bo‘lish mumkin:
1) Polimerizatsiya yo‘li bilan olinadigan plastmassalar, ya’ni po-
limerizatsion plastmassalar.
2) Kondensatsiya yo‘li bilan olinadigan plastmassalar, ya’ni kon-
densatsion plastmassalar.
Polimerizatsion  plastmassalar  ulushiga  umumiy  plastmassa  ish-
lab chiqarishning 60% to‘g‘ri kelib, unga poliolefinlar, polistirollar,
polixlorvinil va shu kabilar kiradi. Kondensatsion polimerlarga esa

---

133
ulushning qolgan 40% to‘g‘ri kelib, ularga fenolformaldegid, poliefir
va shu kabi plastmassalar kiradi.