B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

III. Оlefin uglevodorodlar
Yuqorida ko‘rib o‘tilgan parafin uglevodorodlardan farqli o‘laroq, 
olefinlar neft va gaz tarkibida bo‘lmaydi, destruktiv qayta ishlash ja
-
rayonlari natijasida hosil bo‘ladi. Neft to‘g‘ridan-to‘g‘ri haydalgan
-
da  uning  tarkibida  mavjud  bo‘lgan  faqat  uglevodorod  fraksiyalari 
ajraladi.  Destruktiv  qayta  ishlash  destruksiyani,  ya’ni  og‘ir  (yuqori 
haroratda  qaynaydigan)  uglevodorodlarni  quyi  haroratda  qaynaydi
-
ganlarga parchalashni o‘z ichiga oladi.
O‘tgan asrning 20-yillarida neftni destruktiv qayta ishlash usullari 
rivojlana boshlagani va destruktiv qayta ishlash mahsulotlarida quyi 
qaynar  uglevodorodlarning,  ya’ni  benzinning  miqdori  oshganligi 
bois, ular motor yoqilg‘isi resurslarini oshirishga xizmat qilgan. Bun
-
day qayta ishlashning destruktiv usullarini ishlatish ko‘rsatkichlarni 
nafaqat benzin resurslarini miqdoran oshirish, balki jarayonda hosil 
bo‘lgan mahsulot sifatini oshiruvchi yuqori oktan sonli uglevodorod
-
lar hisobiga yaxshilash orqali ham erishiladi.
Sanoatda etilen uglevodorodli xomashyo piroliz qilib olinadi. Pi
-
rolizda etilen bilan bir qatorda ko‘pgina miqdorda propilen va biroz 
butenlar, butadienlar hosil bo‘ladi. Propilen va butenlarning boshqa 
manbai biz yuqorida ta’kidlagan neftni qayta ishlash zavodlarining 
gazlaridir.

---

23