B abdullayeva, M. Usmonbayeva, O’. Asqarova, F. Ehsonova, S. Hakimov

 
 
Ta’til 
(r. “каникул” – hordiq, dam olish; a. “ta’til”– to’xtatish, berkitish, yopib 
qo’yish) – o’qishdan va asosiy o’quv faoliyatidan holi, erkin bo’lish, dam olish davri. 
Mazkur  tushuncha  “Kanikula”  (lot.  “Sirius”  –  “mitti  kuchukcha”)  nomidan  kelib 
chiqqan.  Qadimda  Rim  senati  yozning  eng  issiq  vaqti  –  Sirius  yulduzi  tonggi 
osmonda  ko’ringanda  dam  olish  kunlarini  e’lon  qilgan.  Quldorlik  tuzumi  davrida 
maktablarda ta’tillar mavjud bo’lmagan. O’qish, aksincha, imkon boricha, hatto eng 
qiyin  vaziyatlar  –  urush  kunlarida  ham  to’xtatilmagan.  Shu  sababli  buyuk  faylasuf 
Anaksagor  (e.av.  500-428  y.y.)ning  vafotidan  avval  hamshaharlari  uning  xotirasi 
uchun  nima  qilishlari  mumkinligini  so’rashganda:  “Mening  vafoti  kuni  maktablarda 
darslar bo’lmasin!”, - deb javob bergan.  
O’rta asrlarda ta’lim muassasalari – universitet va gimnaziyalarda yozgi ta’tillar 
joriy  qilingan.  M:  gimnaziyalarda  o’quv  yili  240  kun  davom  etgan,  ya’ni  17 
avgustdan  1  iyunga  qadar  davom  etgan.  Yozgi  ta’til  78  kunni  tashkil  etgan.  O’quv 
yilining muayyan davrlarida, ayniqsa, qishda yana 47 kun ta’til berilgan.  Rossiyada 
1917  yilgacha  “ta’til”  tushunchasi  –  “yozgi  ta’til”,  “vakatsiya”  atamasi  esa  keng 
ma’noda  “qishki  ta’til”  mazmunini  anglatgan.  1878  yilda  Rossiya  imperiyasining 
Ta’lim  vazirligining  Farmoyishida  o’quvchilarga  vakatsiya,  ya’ni  qishki  ta’til 
berilishi aytilgan edi.  
Hozirgi  vaqtda  O’zbekiston  Respublikasining  “Ta’lim  to’g’risida”gi  Qonuniga 
muvofiq  o’quvchi  (talaba)larga  beriladigan  ta’tillar  tartibga  solinadi.  Unga  ko’ra 

---

 
212 
umumiy o’rta ta’lim maktablarida har chorak va o’quv yilining yakunida ta’tillarning 
berilishi joriy etilgan. Ta’tillar o’quv yili mobaynidagi kamida 30 kalendar kun qilib 
belgilanadi. Ya’ni: kuzgi ta’til – 8 kun (4 noyabrdan 11 noyabrgacha), qishki ta’til – 
11  kun  (31  dekabrdan  10  yanvargacha),  bahorgi  ta’til  –  10  kun  (22  martdan  31 
martgacha). Yozgi ta’til – kamida 8 (yoki 12) hafta (o’quv yili (imtihonlar) tugagan 
kundan  boshlab  31  avgustgacha)  davom  etadi.  1-sinf  o’quvchilari  uchun  Maktab 
(pedkengash) kengashi tomonidan fevral oyi o’rtalarida qo’shimcha bir haftalik ta’til 
belgilanadi. 
Akademik  litsey,  kasb-hunar  kollejlari  va  oliy  o’quv  yurtlari  ta’lim  oluvchilari 
uchun esa qishki va yozgi ta’tillar joriy qilingan. Ular qishki va yozgi semestrlarning 
yakunida beriladi. Ushbu ta’lim muassasalarida qishki ta’til ikki haftalik, yozgi ta’til 
esa ikki oylik muddatdan iborat. 
O’zbekiston  Respublikasida  barcha  ta’lim  muassasalarida  o’quv  yili  davomida 
quyidagi bayram kunlarida o’quv mashg’ulotlari tashkil qilinmaydi: 1 yanvar – Yangi 
yil,  8  mart  –  Xotin-qizlar  kuni,  21  mart  –  Navro’z  bayrami,  9  may  –  Xotira  va 
qadrlash  kuni,  1  sentyabr  –  Mustaqillik  kuni,  Ramazon  hayiti  diniy  bayramining 
birinchi kuni, Qurbon hayit diniy bayramining birinchi kuni, 8 dekabr – O’zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilingan kun.