B. A. Xakimov biologiya fanidan masalalar

 
 
 
 

---

67 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
O`simliklar va hayvonlar ba`zi turlarining xromosomalar soni to`g`risidagi 
ma`lumotlar 
Tur
Xromosomalar 
diploid soni (2n) 
Tur
Xromosomalar 
diploid soni (2n) 
Meva pashshasi
8
Tovuq
78 
Uy pashsha
12
Quyon
44 
Oddiy chivin
6
Echki
60 
Askarida
2
Qo`y
54 
Ot askaridasi
2,4
Shimpanze
48 
Uy pashshasi
12
Odam
46 
Bosh biti
12
Tez kaltakesak
38 
Shaftoli biti
12
Sichqon
40 
Planariya
16
Makaka
42 
Asalari
16,32
Quyon
44 
Cho`rtan baliq
18
Odam
46 
Chigirtka
23
Shimpanze
48 
Triton
24
Mollyuska
48 
Qo`l baqasi
24
Qo`y
54 
It kanasi
28
Echki
60 
Karam kapaligi
30
Ot
64 
Qunduz
30
Eshak
66 
Gidra
32
Prijevalskiy oti
66 
Yomg`ir chuvalchangi
36
Tovuq
80 
Tulki
38
O`rdak
80 
Mushuk
38
Kabutar
80 
Bezgak chivini
2
Sazan
104 
Tut ipak qurti
56
Daryo 
qisqichbaqasi
116 
Radiolaria
1600
Yovvoyi to`ng`iz
40 
Bezgak 
plazmodiysi
2
Kalamush
42 
Krab
254
Suvarak
48 
Siklop
4
It
78 
Karas (baliq)
94
Okun
28 
Qoramol
60 
Arpa
14
Makkajo`xori
20 
Suli
42
G‘o`za
13,26 
Pomidor
24
Zig‘ir
30 
Skerda
6
Olcha
32 
Xlamidomanada
32
Olxo`ri
48 
Karam
18
O`rik
16 
Kartoshka
48
Shaftoli
16 
Piyoz
16
Qarag‘ay
24 
Pomidor
24
Dub
24 
No`xat
14
Buk
24 
Javdar
14
Qalampir
48 
Sholi
24
Iloq
12 
Neyrospora
14
Tamaki
24 
Xrizantema
18 

---

68 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
3 Bob Energiya almasinuvi. 
3.1.Energiya almashinuvi .(ATF). 
 
Glukozaning parchalanishi 
C6H12O6 + 6O2 → 6CO2 + 6H2O + 2800 kJ. 
AMF – adenozinmonofosfat (adenin, riboza, 1 ta fosfat kislota) 
ADF – adenozindifosfat (adenin, riboza, 2 ta fosfat kislota) 
ATF – adenozintrifosfat (adenin, riboza, 3 ta fosfat kislota) 
1 molekula ATF + 40 kJ energiya. 
Energiya almashinuvi bosqichlari (dissimilatsiya) 
1-bosqich:
Bu jarayonda biomolekulalar polimerdan monomerlargacha parchalanadi. 
Energiya 100 % 
issiqlik tarzida tarqalib ketadi. 
2-bosqich: 
To‘liqsiz yoki 
kislorodsiz 
parchalanish, 
Anaerob nafas 
olish – glikoliz 
yoki achish. 

Bu bosqichda moddalarning fermentlar ishtirokida parchalanishi yana davom 
etadi. 
Masalan, mushaklarda anaerob nafas olish tufayli glukoza molekulasi 2 molekula 
sut kislotasigacha parchalanadi. Glukozaning parchalanish reaksiyalarida fosfat 
kislota va 
ADF ishtirok etib, ulardan parchalanish natijasida ajralgan energiya hisobiga ATF 
molekulalari hosil bo‗ladi. 

Achitqi zamburug‗larida glukoza molekulasi kislorodsiz sharoitda etil spirti va 
karbonat 
angidridgacha parchalanadi. Bu jarayon spirtli achish deb yuritiladi. 

Boshqa mikroorganizmlarda glikoliz jarayoni atseton, atsetat kislota va 
boshqalarni hosil 
qilish bilan tugaydi. Barcha hollarda glikoliz reaksiyalari bir molekula glukozaning 
parchalanishi 2 molekula ATF ni hosil qilish bilan boradi. Glukozaning kislorodsiz 
sharoitda sut kislotagacha parchalanishi tufayli ajralib chiqayotgan energiyaning 
40 % i 
ATF tarkibida to‗planadi, qolgani esa issiqlik energiyasi sifatida tarqalib ketadi. 
C6H12O6 → 2C3H6O3 + 200 kJ 
glukoza sut kislota 
200 kJ: ATF = 80 kJ (40 %); issiqlik = 120 kJ (60 %) 
3-bosqich: 
Aerob nafas 
olish yoki 
kislorodli 
parchalanish 
Energiya almashinuvining bu bosqichi fermentlar yordamida tezlashtiriladi. 
Hujayrada 
oldingi bosqichda hosil bo‗lgan moddalar kislorod ishtirokida oxirgi mahsulotlar 
— CO2 va 
H2O gacha parchalanadi. Kislorodli nafas olish jarayonida juda katta miqdorda 
energiya 
ajralib chiqadi va ular ATF molekulalarida to‗planadi. Ikki molekula sut kislotani 
kislorodli 
sharoitda to‗liq parchalanishida 36 molekula ATF hosil bo‗ladi. Demak, hujayrani 
energiya 
bilan ta‘minlashda aerob nafas olish asosiy vazifani bajaradi. 
2C3H6O3 + 6O2 → 6CO2 + 6H2O + 2600 kJ 
2600 kJ: ATF = 1440 kJ (55,4 %); issiqlik = 1160 kJ (44,6 %)