B. A. Nazarbayeva

Rezistiv  harorat  datchiklari. 

Bu  atama  odatda  metall  detektorlarga  taalluqli 

bo‘ladi,  ular  simli  yoki  yupqa  plenkali  bo‘ladi.  Barcha  metallar  va  aksariyat 

qotishmalarning  solishtirma  qarshiligi  haroratga  bog‘liq  bo‘lishi  sababli  ular 

asosida haroratni o‘lchaydigan sezgir elementlarni ishlash mumkin. Garchi harorat 

detektorlarini  tayyorlash  uchun  barcha  metallar  to‘g‘ri  kelsada,  ushbu  maqsadlar 

uchun  asosan  faqat  platinadan  foydalaniladi.  Bu  uning  yaxshi  qayta 

yaratuvchanligi,  uzoq  muddatli  barqarorligi  va  mustahkamligi  bilan  izohlanadi. 

600

  dan  yuqori  haroratlarni  o‘lchash  uchun  volframli  rezistiv  datchiklar 

qo‘llaniladi.  Barcha  rezistiv  harorat  datchiklari  musbat  harorat  koeffitsiyentlariga 

ega. RHD lar bir nechta tipda ishlab chiqariladi: 

1.

 

Yupqa  plenkali  RHD  lar  -  mos  keluvchi  taglikka,  masalan,  kremniy 

mikromembranaga  qoplangan  platina  yoki  uning  qotishmalarining  yupqa 

qatlamidan  ishlanadi.  RHD  lar  ko‘pincha  uzunlikning  kenglikka  yuqori  nisbatini 

olish uchun serpantin struktura ko‘rinishida ishlanadi. 

2.

 

Simli RHD lar – ularda platina sim keramik trubkaning ichiga o‘ralgan va 

yuqori  haroratbardosh  yelim  yordamida  unga  mahkamlangan  bo‘ladi.  Bunday 

konstruksiya  juda  yuqori  barqarorlikka  ega  bo‘lgan  datchiklarni  tayyorlash 

imkonini beradi. 

Sanoatda  past  va  yuqori  haroratlar  uchun  alohida  approksimatsiyalardan 

foydalanish  qabul  qilingan.  Kallendar-van  Dasen  platinali  detektorning  uzatish 

funksiyasi uchun quyidagi approksimatsion ifodani taklif qilgan: 

 

-200...0

 diapazonda: 

---

279 

 

                            

                              

(5.17) 

  0...200

 diapazonda esa: 

                             

                                                

(5.18) 

A,  V  va  S  konstantalar  platinaning  xususiyatlari  bilan  belgilanadi.  Xuddi 

o‘sha approksimatsiyani quyidagi ko‘rinishda taqdim qilish mumkin: 

       

          (5.19) 

Bunda    -  harorat, 

  larda.  A,  B  va  C  koeffitsiyentlar  esa  quyidagicha 

aniqlanadi: 

         A=a

,        B = -a  



 10

-4

,            

C = -a  



10

-8

                  (5.20) 

  ning  qiymati  detektorni  yuqori  haroratlarda  kalibrlashda  olinadi  (masalan, 

ruxning  muzlash  nuqtasida  (419,58

)),    koeffitsiyent  esa  –  manfiy  haroratda 

kalibrlashda olinadi. 

Odatda  RHD  lar  yuqori  aniqlik  darajasi  bilan  laboratoriya  sharoitlarida 

yaratish  mumkin  bo‘lgan  standart  haroratlarda  kalibrlanadi.  Bunday  nuqtalarda 

kalibrlash 

a 

va    approksimatsiya  koeffitsiyentlarini  juda  aniq  aniqlash  imkonini 

beradi. 

Simli RHD lar uchun tipik yo‘l qo‘yilishlar  10 MΏ ga teng, bu  0,025

 ga 

mos  keladi.  O‘lchashlarning  yuqori  aniqligini  ta’minlash  uchun  RHD  ning 

korpusini  uning  issiqlik  izolyasiyasiga  alohida  e’tibor  qaratish  bilan  diqqat  bilan 

loyihalash zarur bo‘ladi. Bu o‘lchashlarni yuqori haroratlarda o‘tkazishda ayniqsa 

muhim  bo‘ladi,  bunda  izolyasiyaning  qarshiligi  keskin  tushadi.  Masalan  10-MΏ 

rezistori  550

  haroratda  3  MΏ  atrofida  xatolikka  ega  bo‘ladi,  bu  -0,0075

 

harorat xatoligiga mos keladi.