Б. А. Хасанов, А. А. Хашимов, З. А. Пардаева бухгалтерия ҳисоби

Асосий тамойиллар
Ҳисоблаб ёзиш тамойили
Иккиёқлама ёзув усули билан ҳисоб юритиш
Давомийлик
Хўжалик операциялари, активлар ва пассивларга пул билан 
бахо бериш
Ишончлилик
Эхтиёткорлик
Мазмуннинг шаклдан устунлиги
Кўрсаткичларнинг қиёсийлиги
Молиявий ҳисоботнинг холислиги
Активлар ва мажбуриятларнинг хақиқий бахоси
Ҳисобот давридаги даромадлар ва харажатларнинг бир-бирига 
мувофиқлиги
Тушунарлилик
Ахамиятлилик
Мухимлик
Тўғри ва бегараз тасаввур
Тугаллик
Изчиллик
Замонавийлик
Оффсеттинг (моддаларнинг ўзаро ҳисобга олиниши)
Холислик
Ҳисоб сиёсати
Ҳисоблаб ёзиш тамойили
16. Пул оқими тўғрисидаги ҳисоботдан ташқари молиявий 
ҳисоботлар ҳисоблаб ёзиш тамойили асосида тузилади. 
Ҳисоблаб ёзиш тамойилига мувофиқ активлар, пассивлар, 
ўз сармояси, даромадлар, харажатлар, хўжалик операциялари 
ва воқеалар бухгалтерия ҳисобида бу ҳаракатлар юзасидан пул 
маблағлари ёки эквивалентлари олинган ёхуд тўланган пайтда 
эмас, балки шу ҳаракатлар содир этилган (ёки ҳақиқатда олинган) 
пайтда акс эттирилади. 
Ҳисоблаб ёзиш тамойили асосида тайёрланган молия-

---

180
вий ҳисоботлар ундан фойдаланувчиларга ўтмишда пул тўлаб 
ёки пул маблағларини олиб амалга оширилган операциялар 
тўғрисидагина эмас, шунингдек келгусида пул тўланадиган мажбу-
риятлар тўғрисида ҳам ахборот беради, бу эса тегишли иқтисодий 
қарорларни қабул қилиш чогида жуда зарур ҳисобланади. 
Иккиёқлама ёзув усули билан ҳисоб юритиш
17. Иккиёқлама ёзув усули билан ҳисоб юритиш қоидаси хўжалик 
юритувчи субъект бухгалтерия операцияларини иккиёқлама 
ёзув тизими асосида рўйхатга олиши лозимлигини билдиради. 
Иккиёқлама ёзув тизими шундан иборатки, бир операция бўйича 
бир миқдор бухгалтерия ҳисобининг икки ҳисобварагида - бири-
нинг дебетида ва иккинчисининг кредитида акс эттирилади. 
Давомийлик
18. Молиявий ҳисоботни давомийлик қоидаси асосида тайёр-
лаш хўжалик юритувчи субъект доимий ҳаракат қилишини ва узоқ 
муддат давомида ўз фаолиятини давом эттиришини, яъни хўжалик 
юритувчи субъектнинг ўзини тугатишига ёки ўз фаолияти соҳасини 
қисқартиришга эҳтиёжи йўқлигини билдиради. 
Агар раҳбар хўжалик юритувчи субъектни тугатиш ёки унинг 
фаолияти кўламларини қисқартириш зарур деб ҳисобласа ёхуд 
шундай вазиятга олиб келадиган шароит мавжуд деб ўйласа, моли-
явий ҳисобга тушунтиришларда бундай фактнинг мазмунини очиб 
бериши ва молиявий ҳисоботни тузишга асос бўлган жиҳатларни, 
давомийлик тамойилидан чекиниш сабабларини кўрсатиши зарур. 
Давомийлик тамойили яна шуни билдирадики, бухгалтерия 
ҳисобини юритиш муддати хўжалик юритувчи субъект фаолият 
кўрсатган муддатга мос бўлиши лозим, яъни хўжалик юритувчи 
субъектнинг бухгалтерия ҳисоби субъект тугатилган ёки у банкрот 
деб эълон қилинган пайтгача юритилиши лозим. Хўжалик юритув-
чи субъект ўз фаолиятини тўхтатган кундан бошлаб, бухгалтерия 
ҳисобини юритиш ҳам тўхтатилади. 

---

181