Б. А. Хасанов, А. А. Хашимов, З. А. Пардаева бухгалтерия ҳисоби

Бухгалтерия балансида акс эттириши лозим бўлган ахборот
77. Хўжалик юритувчи субъектнинг бухгалтерия баланси моли-
явий ҳолатнинг таркибини ташкил этувчи турли жиҳатларни акс 
эттирадиган тарзда тақдим этилиши лозим. Қуйидагилар бухгал-
терия балансининг мажбурий унсурлари ҳисобланади:
77. 1. Моддий активлар;
77. 2. Номоддий активлар;
77. 3. Молиявий активлар;
77. 4. Заҳиралар;
77. 5. Дебиторлик қарзи;
77. 6. Пул маблағи ва пул эквивалентлари;
77. 7. Кредиторлик қарзи;
77. 8. Ажратмалар;
77. 9. Фоиз тўлашни талаб қилувчи мажбуриятлар;
77. 10. Ўз сармояси ва заҳиралари. 
78. Ушбу Стандартда бухгалтерия балансини тақдим этиш зарур 
бўлган тартиб ёки шакл кўрсатилмайди. Бухгалтерия балансининг 
шакли «Бухгалтерия баланси» деб номланган алоҳида БҲМСда 
келтирилган. 

---

196
79. 77- банддаги мажбурий талаблар заҳираларни акс эттириш 
учун алоҳида сатрларни ўз ичига олади. 
Тахминий баҳолашнинг кўпгина даражасидан фойдаланиш 
йўли билангина баҳолаш мумкин бўлган мажбуриятлар заҳира 
ҳисобланади. Субъектни ва кредит берган ташкилотларни зарар 
оқибатларидан қўшимча муҳофаза қилишни таъминлаш учун 
қонун ёки уставда заҳираларни барпо этиш кўзда тутилади. 
Изоҳлар, ҳисоб-китоблар ва тушунтиришларда тақдим 
этиладиган ахборот
80. Субъект тушунтиришларда қуйидагиларни очиб беришга 
мажбур:
80. 1. Акциядорлик маблағининг ҳар бир тоифаси бўйича:
80. 1. 1. Эълон қилинган акциялар сони;
80. 1. 2. Чиқарилган, ҳақи тўла тўланган, чиқарилган, лекин 
ҳақи тўла тўланмаган акциялар сони;
80. 1. 3. Акцияларнинг номинал қиймати;
80. 1. 4. Йилнинг бошида ва охирида ҳақи тўланмаган акциялар 
сонининг камайиши;
80. 1. 5. Акциядорлик маблағининг ҳар бир тоифасига тааллуқли 
ҳуқуқлар, афзалликлар ва чеклашлар, шу жумладан дивидендлар-
ни тақсимлаш ва сармояни қоплашга доир чеклаш;
80. 1. 6. Жамиятнинг ўзига, хўжалик юритувчи субъектга 
қарашли шуъба ва уюшган жамиятларига тегишли акциялар;
80. 1. 7. Опцион ва савдо контракти бўйича эмиссия учун 
заҳирага ажратилган акциялар, шу жумладан уларнинг муддатлари 
ва миқдорлари. 
80. 2. Ўз сармоясидаги заҳиралар моҳияти ва мақсадлари баёни. 
80. 3. Мажбуриятларда дивидендларни тўлаш учун ажратилган 
пул миқдорининг мавжудлиги (акциядорлар ёки муассислар, ишти-
рокчилар йигилишида расмий равишда маъқулланмаган тўловлар 
миқдорининг мавжудлиги). 
81. Субъект ўз сармоясидаги ўзгаришларни акс эттириши лозим, 
бунинг учун қуйидагиларни алоҳида-алоҳида кўрсатиши керак:
81. 1. Давр бошида ва ҳисобот санасида тўпланган фой-
да ёки зарарларнинг қолдиги ҳамда шу даврда юз берган муҳим 
ўзгаришлар, жумладан акциядорлар (муассислар, иштирокчилар) 
ҳар бир тоифасига шу давр учун тақсимланадиган соф фойда;

---

197
81. 2. Ўз сармояси ҳар бир тоифаси жорий миқдордаги ҳамда 
даврнинг бошлари ва охирида захирадаги ўзгаришларнинг умумий 
миқдори.