Азярбайъан республикасынын инсан щцгуглары цзря мцвяккили (омбудсман) Азярбайъанда

Qaчqыn vя mяcburi kючkцnlяrlя iш.
Цrяk aьrыsы ilя qeyd olunmalыdыr ki, Yer цzц яhalisinin яn aьrыlы problemlяrindяn biri qaчqыn vя mяcburi kючkцn problemidir. Ermяnistanыn tяcavцzц nяticяsindя respublikamыza vя xalqыmыza юlчцyяgяlmяz maddi vя mяnяvi zяrяr vurulmuш, torpaqlarыmыzыn 20 faizi iшьal olunmuш, bir milyon soydaшыmыz - юlkя яhalisinin hяr sяkkiz nяfяrindяn biri qaчqыna vя mяcburi kючkцnя чevrilmiш, чadыrlarda doьulmuш yцz min uшaq kцtlяvi surяtdя bцtцn insan hцquqlarыndan mяhrumdur.
Мцвяккил qaчqыn vя mяcburi kючkцnlяrin mяskunlaшdыьы Saatlы, Sabirabad, Bilяsuvar vя Fцzulidяki dцшяrgяlяrя, yeni salыnmыш “Qayыdыш” qяsяbяlяrinя gedяrяk onlarla gюrцшцr, doьma yurd-yuvasыnы mяcburi tяrk etmiш insanlarыn vяziyyяti, чяtinliklяri ilя maraqlanыr, problemlяrini hяll etmяyя чalышыr. Яhalinin bu qяbildяn olan tяbяqяsi arasыnda hцquqi maariflяndirmя iшi aparыlarkяn, soydaшlarыmыz Мцвяккилин insan hцquqlarы vя azadlыqlarыnыn mцdafiяsindя rolu vя imkanlarы ilя tanыш edilir.
Мцвяккилин fяaliyyяtindя Azяrbaycan Respublikasы Qaчqыnlarыn vя Mяcburi Kючkцnlяrin Ишlяri цzrя Dюvlяt Komitяsi (Dюvlяtqaчqыnkom) vя BMT QAK-la qarшыlыqlы яlaqяlяr mцhцm yer tutur. Mцvяkkil dяfяlяrlя Saatlы–1 чadыr шяhяrciyinя gedяrяk mяcburi kючkцnlяrlя gюrцшmцш, onlarыn mяiшяt шяraiti, ehtiyaclarы vя problemlяri ilя maraqlanmыш, onlarыn ehtiyaclarыnы nяzяrя alaraq sяlahiyyяtli qurumlara – Dюvlяtqaчqыnkoma, Яmяk vя Яhalinin Sosial Mцdafiяsi, Иqtisadi Иnkiшaf, Sяhiyyя vя Tяhsil nazirliklяrinя tяkliflяr vermiшdir.
Mяlum olduьu kimi, yalnыz Saatlы-1 qaчqыn dцшяrgяsindя ilk vaxtlar 1290 ailя sыьыnacaq tapmышdы. Gюrцlmцш tяdbirlяr nяticяsindя vя Mцvяkkilin tяkliflяri nяzяrя alыnaraq 294 ailя Fцzuli rayonu яrazisindя salыnmыш “Qayыdыш” qяsяbяlяrindяki, 10 ailя isя Bilяsuvar rayonunda tikilmiш daш evlяrя kючцrцlmцшdцr. Saatlы-1 чadыr шяhяrciyindя mяskunlaшmыш, Cяbrayыl, Xocavяnd, Qubadlы, Zяngilan, Laчыn, Шuшa, Xocalы vя Aьdam bюlgяlяrindяn olan 62 ailяnin dя yaxыn zamanlarda daш evlяrя kючцrцlmяsi nяzяrdя tutulmuшdur.
Mцvяkkilin Saatlы-1 чadыr шяhяrciyinя sяfяrindяn sonra яrazisi yaшayыш цчцn ekoloji cяhяtdяn zяrяrli olan bu dцшяrgяnin lяьv edilmяsinin zяruriliyi barяdя Dюvlяtqaчqыnkomun sяdrinя mяktubla mцraciяt edilmiшdir. Artыq bu istiqamяtdя mцhцm addыmlar atыlmыш, nяticяdя daha bir чadыr шяhяrciyi lяьv edilmяkdяdir. Шumlanmыш яrazi isя tяbii tяyinatы цzrя, kяnd tяsяrrцfatы mяhsullarы istehsal etmяk цчцn istifadя olunacaqdыr.
Saatlы шяhяrinin yaxыnlыьыnda salыnmыш yeni, mцasir qяsяbяdя tikilmяkdя olan daш evlяrdя yцzlяrlя mяcburi kючkцn ailяsi mяskunlaшacaqdыr. Qяsяbяdя mяktяb binasы, xяstяxana, habelя poчt vя baшqa mяiшяt xidmяti obyektlяri tikilяrяk, digяr sosial problemlяr hяll olunmaqdadыr.
Mцvяkkilin mяcburi kючkцnlяrlя gюrцшlяrindя Saatlы vя Cяbrayыl rayonlarыnыn Иcra hakimiyyяti baшчыlarы da iшtirak etmiшlяr.
«Saatlы-1» чadыr шяhяrciyindя gюrцш zamanы sakinlяr iчmяli su sarыdan яziyyяt чяkdiklяrini sюylяmiш, suvarma kanalыna suyun fasilяlяrlя verildiyindяn gileylяnmiшdilяr. Bu mяsяlя yerindяcя hяll edilmiшdir. Mяcburi kючkцn dцшяrgяsindяki tibb mяntяqяsindя zяruri dava-dяrmanыn чatышmazlыьы, ixtisaslы hяkimlяrя, o cцmlяdяn stomatoloqa ehtiyac olmasы respublika Sяhiyyя Nazirliyinя чatdыrыlmышdыr.
Hяmin dцшяrgяdя yaшayan qaчqыn mяktяblilяr vя onlarыn valideynlяri tяhsillя baьlы problemlяrdяn sюz aчmыш, musiqi alяtlяrinin vя idman lяvazimatыnыn чatышmadыьыnы, mцsabiqя vя yarышlarda iшtirak edя bilmяdiklяrini Mцvяkkilя sюylяmiшlяr. Sяlahiyyяtli tяшkilatlara tяqdim etmяk цчцn hяmin mцraciяtlяr цzrя tяkliflяr hazыrlanmыш, problemlяrin hяlli цчцn mцvafiq tяdbirlяr gюrцlmцшdцr. Belя ki, Мцвяккил qaчqыn dцшяrgяlяrindяki mяktяblяrdя mцxtяlif fяnlяr цzrя dяrsliklяrя vя dяrs vяsaitlяrinя olan ehtiyacla baьlы Tяhsil Nazirliyinя, шagirdlяrin musiqi vя idmanla mяшьul olmalarы цчцn onlarыn bu sahяdяki tяlяblяrini tяmin etmяk цчцn aidiyyatы orqanlara mцraciяt etmiшdir. Mцvяkkilin mцdaxilяsindяn sonra hяmin mяktяblяrin шagirdlяri pulsuz dяrsliklяrlя tяmin olunmuшlar.
Иnsan Hцquqlarы цzrя Mцvяkkil “Qayыdыш” qяsяbяlяrinя nюvbяti sяfяrindя buradakы daш evlяrя kючцrцlmцш hяmin rayondan olan qaчqыn vя mяcburi kючkцnlяrlя gюrцшmцшdцr. Gюrцш 8 saylы цmumtяhsil mяktяbindя davam etdirilmiшdir. Mцvяkkil mяktяbin mцяllim vя шagird kollektivini, valideynlяri, habelя gюrцшя toplaшmыш qяsяbя sakinlяrini salamlamыш, qaчqыn vя mяcburi kючkцnlяrin vяziyyяtinin daha da yaxшыlaшdыrыlmasы, onlarыn mяskunlaшmasы, torpaq sahяsi, iшlя tяmin olunmasы, sosial problemlяrinin hяlli mяsяlяlяrinin юlkя Prezidentinin daim diqqяt mяrkяzindя olduьunu qeyd etmiшdir. Onlar цçцn yeni mцasir qяsяbяlяrin salыnmasы vя yaxыn gяlяcяkdя чadыrlarda mяskunlaшanlarыn hяmin qяsяbяlяrя kючцrцlmяklя dцшяrgяlяrin tam lяьv olunmasы haqqыnda dюvlяtimizin baшчыsыnыn xцsusi gюstяriшlяr verdiyini vurьulamышdыr.
O, qaчqыn vя mяcburi kючkцn balalarыnыn tяhsili цчцn шяrait yaradыldыьыnы, yeni qяsяbяlяrdяki mяktяblяrin lazыmi mebel vя avadanlыqla tяmin olunduьunu sюylяmiшdir. Мцвяккил mяktяblяrdя чatышmayan dяrslik vя dяrs vяsaitlяrini gяtirdiyini bildirmiш vя 15 adda 300-dяk dяrslik vя dяrs vяsaitini, 1000-dяk mцxtяlif яdяbiyyatы qяsяbяdяki 8 mяktяbin kitabxanalarыna verilmяsi цчцn tяqdim etmiшdir. Hяmin яdяbiyyatыn toplanmasыnda UNИCEF, UNИFEM, Norveч Qaчqыnlar Шurasыnыn vя BMT ИP-in kitabxanasыnыn imkanlarыndan istifadя olunmuшdur.
Mцvяkkil maliyyяlяшmяnin gecikdirilmяsi sяbяbindяn qяsяbяlяrdяki uшaq baьчalarыnыn fяaliyyяt gюstяrmяdiyini, uшaqlarыn tяrbiyясi qayьыsыndan kяnarda qaldыьыnы, яmяk haqqы almayan baьчa iшчilяrinin чяtinliklяrlя qarшыlaшdыьыnы vurьulamышdыr. Qeyd olunmuшdur ki, Mцvяkkil bununla baьlы Maliyyя Nazirliyinя, Dюvlяtqaчqыnkoma vя respublika Tяhsil Nazirliyinя mцraciяt etmiшdir. Maliyyя Nazirliyindяn alыnmыш son cavab mяktubunda Fцzuli rayonu яrazisindя yeni salыnmыш qяsяbяlяrdя dюrd uшaq baьчasыnыn aчыlmasы vя maliyylяшdirilmяsi barяdя nazirlik tяrяfindяn Tяhsil Nazirliyinя vя Fцzuli Rayon Maliyyя Шюbяsinя razыlыq mяktubunun цnvanlandыьы qeyd edilmiшdir. Hяmin baьчalarыn yeni ilin яvvяlindяn fяaliyyяtя baшlayacaьы nяzяrdя tutulmuшdur.
Hяyata keчirilяn tяdbirlяr nяticяsindя mцvafiq dюvlяt orqanlarыnыn vя ictimaiyyяtin diqqяti ailя цzvlяrini, ev-eшiklяrini, яmlaklarыnы itirmiш, uzunmцddяtli, aьыr kючkцnlцk hяyatы yaшayanlarыn, шяhid ailяlяrinin tяxirяsalыnmaz ehtiyaclarыna cяlb edilir. Юlkя Prezidenti, dюvlяt mяcburi kючkцnlяrя qayьы vя diqqяtlя yanaшыr, problemlяrin hяllinя yюnяlmiш tяdbirlяr hяyata keчirilmяkdяdir. Belя ki, Respublika Prezidentinin 4 fevral 2004-cц ildя imzaladыьы “Azяrbaycan torpaqlarыnыn Ermяnistan silahlы qцvvяlяri tяrяfindяn iшьalы nяticяsindя didяrgin dцшmцш, Bяrdя vя Aьcabяdi rayonlarы яrazisindя чadыr dцшяrgяlяrindя, elяcя dя Bяrdя rayonu яrazisindя dяmir yolu цzяrindяki yцk vaqonlarыnda mцvяqqяti yerlяшdirilmiш Aьdam vя digяr rayonlardan olan mяcburi kючkцnlяrin sosial, mяnzil-mяiшяt vяziyyяtinin yaxшыlaшdыrыlmasы vя mяшьulluьunun tяmin edilmяsi tяdbirlяri haqqыnda” Sяrяncamы bu sahяdя iшlяrin sцrяtini artыrmышdыr. Mяcburi kючkцnlяrin 147 min nяfяri dюvlяt, 135 min nяfяri isя BMT-nin Яrzaq Proqramы tяrяfindяn hяr ay яrzaqla tяmin edilir.
Dюvlяt ali vя orta-ixtisas tяhsili mцяssisяlяrindя юdяniшli formada tяhsil alan bцtцn mяcburi kючkцnlяr юlkя Prezidentinin Sяrяncamы ilя tяhsil haqqыnы юdяmяkdяn azad edilmiшlяr. Beш чadыr dцшяrgяsi lяьv olunmuш, mяшьulluьun tяmin edilmяsi mяqsяdilя hяr bir ailяyя bir hektar torpaq vя яvяzsiz maliyyя yardыmы verilmiш, yeni salыnmыш qяsяbяlяrdя 6 mindяn чox iш yeri yaradыlmышdыr. Юlkя Prezidenti bцtцn qaчqын dцшяrgяlяrinin tezliklя lяьv olunacaьыnы bяyan etmiшdir.
Мцвяккил Aparatыnda 20 iyun -- Dцnya Qaчqыnlar gцnц mцnasibяtilя keчirilmiш dяyirmi masada qaчqыn vя mяcburi kючkцnlяrin hцquqlarыnыn mцdafiяsi, onlarыn sosial, iqtisadi problemlяrinin hяlli ilя baьlы tяsisatda gюrцlяn iшlяr barяdя mяlumat verilmiшdir. Tяdbirdя iшtirak edяn millяt vяkillяrinin, dюvlяt vя qeyri-hюkumяt tяшkilatlarы nцmayяndяlяrinin, Мцвяккил yanыnda mцstяqil Ekspertlяr Шurasы цzvlяrinin diqqяti qaчqыn vя mяcburi kючkцnlяrin hяlli vacib problemlяrinя yюnяldilmiшdir.
Dяyirmi masada faydalы tяkliflяr irяli sцrцlmцшdцr. Qaчqыn vя mяcburi kючkцn ailяlяrinя, o cцmlяdяn gяnc ailяlяrя gцzяшtli kreditlяrin, hяmчinin ipoteka formasыnda kreditlяrin, habelя kompensasiyalarыn verilmяsi, torpaq sahяlяrinin ayrыlmasы, Yoxsulluьun Aradan Qaldыrыlmasы цzrя Dюvlяt Proqramыnda bu kateqoriyadan olan ailяlяrin daha чox nяzяrя alыnmasы, iшsizlik probleminin hяlli, yeni qяsяbяlяrdя maariflяndirmя mяqsяdilя treninqlяrin keчirilmяsi, BMT QAK-la яmяkdaшlыьыn sяmяrяsinin artыrыlmasы barяdя tяkliflяr bu qяbildяndir.