Азярбайъан кооперасийа университетинин дярсликляри

§4. Multiplikator-akselerator nəzəriyyəsi 
 
İstehlak, yığım və investisiya prosesləri ilə sıx bağlı olan 
məhfumlardan biri multiplikatorur. 
Multiplikator
- investisiya 
dəyişilmələrindən asılı olaraq gəlirin (milli gəlirin) 
dəyişilməsinin göstəricisidir. Belə ki, investisiya həcmi 
artdıqda gəlirin (milli gəlirin) həcmi, investisiya artımına 
nisbətən k dəfə artır. Multiplikator k-koffisenti ilə işarə olunur 
və bu koffisent istehlaka son hədd meyllikdən bilavasitə 
asılıdır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, multiplikator yalnız 
muxtar investisiyaların gəlirlərin artmasına təsirini əks etdirir. 
Multiplikasiya prinsipinin kəmiyyət xarakteristikasını 
ifadə edən K koffisenti 

---

363 
ΔY 
K= −−− yəni, gəlir (milli gəlir) artımına olan nisbəti inkişaf 
Δİ 
etmiş ölkələrdə K 2-3 arasında tərədüd edir, yəni investisiya 
artımına nisbətən, gəlirin artımı 2-3 dəfə çox olur. Artımı ΔY= 
K ∙ Δİ şəklində də yazmaq olar. 
Multiplikator anlayışından ilk dəfə 1931-ci ildə R.F.Kann 
istifadə etmişdir. Sonralar C.M.Keyns tərəfindən daha geniş 
öyrənmişdir. Daha sonralar isə multiplikatorun vaxt amilini 
nəzərə alan modeli P.Samuelson, F.Maklup, C.Robinson, 
A.Xansen və başqaları öyrənmiş və müvafiq modellər 
yaradılmışdır. İqtisadi ədəbiyyat da multiplikatorların müxtəlif 
formalarına təsadüf olunur. Bunlara misal olaraq investisiya 
multiplikatoru, vergi multiplikatoru, balans büdcə multipli- 
katoru, pul multiplikatoru və s. göstərmək olar. Multiplikatorun 
təhlili real iqtisadiyyatda mövcud olan qənaətçilik (yığım) 
paradoksunu izah etməyə imkan verir. Belə ki, qənaətçilik 
məcmu tələbi azaldıb istehsalı və müvafiq olaraq gəliri 
azaltdığı halda, yığım hesabına həyata keçirilən investisiya 
təklifin və gəlirin artmasına səbəb olur. 
İstehlak, yığım, gəlir, investisiya anlayışı ilə bağlı olan 
məhfumlardan biri də akseliratordur.