Азярбайъан кооперасийа университетинин дярсликляри

Akselator
(lat.-akcelero-
tezləşdirirəm, sürətləndirirəm deməkdir) investisiya artımının 
hazır məhsul, gəlir və istehlak tələbinin artımına olan nisbəti 
ifadə etdirir. O, bir növ multiplikatora əks kəmiyyətdir. 
Akselarator yalnız məcburi investisiyanın gəlir, məhsul və 
tələb artımına olan nisbəti əks etdirir. Yəni, gəlir, məhsul və 
tələbin artımını və ya azalması məcburi investisiyanın artım və 
ya azalmasını tələb edir. 
Akselerasiya prinsipinin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, 
istehlak xərclərinin artması və ya azalması kapital yığımında 
dəyişikliklərə səbəb olur. Əmtəələrə istehlak tələbinin artması, 
istehsal güclərinin də artmasını tələb edir. Əksinə, istehlak 

---

364 
xərclərinin azalması mənfəəti azalda bilər, bu isə investisiya 
həcminin azalmasına səbəb olur. 
Bu prinsip ilk dəfə 1913-cü ildə A.Aftalon tərəfindən irəli 
sürülmüş, 1919-cu ildə C.M.Klark tətəfindən geniş tədqiq 
edilmişdir. Sonralar bu prinsip R.Xarrod, C.Hiks, P.Samuelson 
tərəfindən iqtisadi artımın yeni keynsçilik modelinə daxil 
edilmişdir. Makroiqtisadi modellərdə akselarator multipli- 
katorla birləşir və iqtisadiyyatın tənzimlənməsi üçün geniş 
istifadə olunur. 
Multiplikator və akselatorun birgə fəaliyyəti məhsul bura- 
xılışı və ya gəlirin artımına səbəb olur. Dövlət tənzimlənməsi 
nəticəsində istehlak tələbi artır, əmtəə və xidmətlərə yeni tələbi 
sürətləndirir və bu da son nəticədə milli gəlirin artmasına səbəb 
olur. Milli gəlirin artımı isə öz növbəsində investisiyaların 
artımına, bu isə sahibkarlıq fəaliyyətinin canlanmasına gətirib 
çıxarır. 
Multiplikator və akselatorun iqtisadiyyat da belə təsiri 
daimi olmaqla iqtisadi artımın daimiliyinə səbəb olur.