Ayev В. Ch., ndKirish «inson resurslari iqtisodiyoti» fanining predmeti va mazmuni L l. Inson resurslari to‘g’risida tushuncha

5.2. Mehnat resurslarining hisobot balansini tuzish uslubi

Mehnat resurslari balansini tuzish hamda ishga joylashishga muhtoj shaxslarni aniqlash chog’ida asosiy axborot manbalari davlat statistikasi (mehnat bo'yicha, aholi bo'yicha statistika hisobotlari) ma’lumotlari, ma’muriy hisobga olishning (masalan, mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish organlari, uy xo'jaliklari, xodimlar ro'yxatlari) har xil turlari, shuningdek, ish bilan bandlik masalalari yuzasidan ishchi kuchini tanlab tekshirishdan iborat. Ushbu xilma- xil manbalar ulardagi axborotning xususiyati va mazmuni, ma’lumotlarni to'plash shakllari va usullari bo'yicha bir-biridan farq qilishi mumkin.

Ishchi kuchini tanlab tekshirib chiqish — ma’lumot to'plash vositalari orasida eng moslashuvchan usuldir. Uning natijalariga qarab, mehnat resurslarining shakllanishini, ish bilan bandlar, ishsizlar, iqtisodiy nofaol aholi sonini ko'rsatuvchi maTumotlarni olish, shuningdek zaruratga qarab, tushunchalar, ta’riflar va savollarni o'zgartirish yoki maydalash mumkin. Bu esa, ayrim aholi guruhlari ishchi kuchida ishtirok etishining turli shaldlarini aniqlash imkonini beradi. Bunday moslashuvchanlik ushbu tekshiruvlarni turli iste’molchilar talablarini qondirish uchun ayniqsa, yaroqli qiladi, xalqaro qiyoslanadigan natijalarni ta’minlaydi. Ishchi kuchini tekshirib chiqish faqat ishlayotganlami emas, balki vaqtincha ish bilan band bo'lmaganlarni ham qamrab olganligidan, u mehnat resurslari va ularning taqsimlanish tuzilmasi haqida to'la-to'kis tasawur hosil qilish imkonini beradi.

Mehnat resurslarining hisobot balansi har qaysi yil yakunlariga qarab,

O'zbekiston Respublikasi bo'yicha, Qoraqalpog’iston Respublikasi bo'yicha, viloyatlar va Toshkent shahri bo'yicha tiiziladi, shahar va qishloq aholisiga bo'linadi. Uni yiriklashtirilgan holda quyidagi 5.1-jadvalda ko'rish mumkin.

Hisobot balansi o'z ichiga quyidagi ko'rsatkichlarni oladi:

Mehnat resurslarining miqdori.Bu miqdor mehnat yoshidagi mehnatga qobiliyatli aholi soni bilan mehnat yoshidan kichik va katta bo'lib, ishlayotgan shaxslar sonining yig’indisi sifatida aniqlanadi: