Aybsizlik prezumpiyasi

Oʻzbekiston qonunchiligi
Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining
26-moddasiga koʻra, 
"Jinoyat sodir etganlikda
ayblanayotgan har bir shaxsning ishi sudda qonuniy tartibda, oshkora koʻrib chiqilib, uning aybi
aniqlanmaguncha u aybdor hisoblanmaydi. Sudda ayblanayotgan shaxsga oʻzini himoya qilish
uchun barcha sharoitlar taʼminlab beriladi"
.
Shuningdek, 
mustaqillikdan
 soʻng yangi ishlab chiqilgan 
Oʻzbekiston Respublikasi Jinoyat-
protsessual kodeksida
 ilk marotaba 
jinoyat protsessining
 xalqaro huquqiy normalariga mos
keladigan tamoyillari mustahkamlandi: aybsizlik prezumpsiyasi, 
sud protsessi
tortishuvga
asoslanganligi, 
himoya huquqini
taʼminlash va boshqalar. Yangi 
Jinoyat-protsessual kodeksida
himoya huquqi
 nafaqat eʼlon qilindi, balki 
sud ishining
dastlabki bosqichidan, yaʼni shaxs 
jinoyat
sodir etishda gumon qilinib, qoʻlga olingan vaqtdan boshlab amalga oshirilishi taʼminlandi. Jinoiy
sud ishini yuritishda 
prokurorning
roli ham oʻzgardi. Tortishuv tamoyiliga binoan 
prokuror
protsessda teng huquqli tomonlardan biriga aylandi va sudni nazorat qilish vazifasidan ozod

---

etildi. Endilikda, JPKga muvofiq, sudda jinoiy ishlar koʻrib chiqilayotganda 
prokurorga
davlat
ayblovini qoʻllab-quvvatlaydigan idora vakolatlari topshirildi.
Aaybsizlik prezumpsiyasi
bugungi kunda 
jinoyat huquqining
muhim prinsipi sifatida
umumeʼtirof etilgan xalqaro huquq normalarida hamda 
Oʻzbekiston
milliy qonunchiligida qatʼiy
belgilab qoʻyilgan. Asrlar osha shakllanish bosqichlarini oʻtagan bu tamoyil insonlarning nohaq
jazolanishlarini oldini olishga, muhimi, jamiyatda adolat muvozanatini oʻrnatishga qaratilgan.
Aybsizlik prezumpsiyasi toʻla shakllanish bosqichini oʻtab boʻlgan boʻlsada, biroq uni talqin etish
borasidagi bahslar hali-hanuz mavjud. Ayrim 
huquqshunoslar
fikricha, jamiyatda shunday
jinoyatchilar ham boʻladiki, ularning aybini isbotlash amaliyotda juda qiyin, yaʼni bunday holatlarda
aybsizlik prezumpsiyasini qoʻllash, garchi kuchli shubha mavjud boʻlgan taqdirda ham, foyda
bermaydi. Ularning qarashicha, bunday vaziyatlarda 
ayblilik prezumpsiyasini
 qoʻllash kerak. Yaʼni
jinoyat sodir etganlikda ayblanayotgan shaxs oʻzining aybsizligini isbotlab berishi kerak.
Fuqarolik huquqlari boʻyicha ayrim faollar 
giyohvandlik
, 
jinsiy zoʻravonlik
, 
irqiy kamsitish
,
terrorizm
kabi jinoyatlarda shu tamoyilni qoʻllash kerak, deb hisoblashadi. Lekin jamoatchilik va
huquqshunoslarning aksariyati 
ayblilik prezumpsiyasining
har qanday shakliga qarshi. Chunki bu
prinsip 
demokratiya
tamoyillariga zid boʻlib, unda oʻzining aybsizligini isbotlab bera olmagan
insonning nohaq jazolanishi xavfi boʻladi.
1. 
OʻzME
. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
2. 
Behzod Mamadiev. Aybsizlik prezumpsiyasi: Tarix va talqin (http://www.tashabbus.uz/ayb
sizlik-prezumpsiyasi-tarix-va-talqin/)
The Presumption of Innocence in the French and Anglo-American Legal Traditions (http://w
orks.bepress.com/francois_quintard_morenas/1/)
 
Arxivlandi (https://web.archive.org/we
b/20121124071511/http://works.bepress.com/francois_quintard_morenas/1/)
 2012-11-
24
 Wayback Machine
 saytida.
The History of Presumed Innocence (http://www.talkleft.com/story/2003/01/12/153/238
00)
Ayblilik prezumpsiyasi
Manbalar
Havolalar

---