Aybsizlik prezumpiyasi

Aybdorlik prezumpsiyasi
Inson aybi isbotlanmaguncha aybdor emas! Inson aybdor, aksi isbotlanmaguncha.
Aybsizlik prezumpiyasi 
sudya
, 
tergovchi
 yoki 
prokurorning
shaxsiy fikrini bildirmaydi, xolis
huquqiy xolatni anglatadi. Tergov organlari shaxsga ayb qoʻyish bilan uni 
ayblanuvchi
deb
hisoblaydilar, lekin xali uning aybdorligini isbotlash lozim. 
Qonunga
 muvofiq, shaxsning
aybdoligini belgilash ayblanuvchining qonuniy 
huquq
va manfaatlari va ayblov 
dalillarining
tekshirilishi samarali darajada kafolatlanadigan 
sud
bosqichida ishni koʻrib chiqish orqali amalga
oshirilishi kerak. Ayblanuvchi ayblov hukmining eʼlon qilinishi va uning qonuniy kuchga kiradigan
vaqtgacha aybsiz hisoblanadi. Aybsizlik prezumpiyasi isbotlanishi mumkin boʻlmagan barcha
gumonlar ayblanuvchining foydasiga xal boʻlishi kerak, yaʼni birovning jinoyat qilganlikda
aybdorligi
 isbotlanmasligi uning aybsizligi isbotlanganligiga tengdir.
Aybsizlik prezumpsiyasi jinoyat huquqining muhim prinsiplaridan biri hisoblanadi. Unga koʻra,
gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchi uning jinoyat sodir etishda aybdorligi qonunda
nazarda tutilgan tartibda isbotlangunga va qonuniy kuchga kirgan 
sud hukmi
bilan aniqlangunga
qadar aybsiz hisoblanadi. Mazkur prinsipning yana bir muhim xususiyati shundaki, gumon
qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchi oʻzining aybsizligini isbotlab berishi shart emas.
[2]
Aybsizlik prezumpsiyasi xalqaro huquq normalarida hamda milliy qonunchiligimizda oʻz aksini
topgan. Xususan, 
Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasining
11-moddasida uning har bir
shaxsga berilgan daxlsiz huquq ekanligi qatʼiy belgilab qoʻyilgan: „Jinoyat sodir etganlikda
ayblangan har bir inson himoya uchun barcha imkoniyatlar taʼminlangan holda, ochiq sud majlisi
yoʻli bilan uning aybi qonuniy tartibda aniqlanmaguncha aybsiz deb hisoblanishga haqlidir“.
Shuningdek, Fuqarolik va siyosiy huquqlar toʻgʻrisidagi Xalqaro Paktda hamda Inson huquqlari va
asosiy erkinliklarini himoya qilish toʻgʻrisidagi Yevropa Konvensiyasida ham mazkur prinsipning
alohida qoida sifatida belgilangan.