Axmеdova m. A. umumiy muxarrirligi ostida

Insoniyatning kelajagi va qadriyat  
XX  asrda  turli  madaniy  dasturlarning  (maqsadlar,  qadriyaviy  mezonlar,  manfaatlar, 
ehtiyojlar  va  boshqalarning)  yonma-yon  mavjud  bo‘lishi  haqidagi  masala  global-planetar 
xususiyat  kasb  etganligi  munosabati  bilan  turli  qadriyaviy  tizimlar  integratsiyasining 
ahamiyati  keskin  ortib  boradi.  Bunday  integratsiya  turli  darajadagi  sub'ektlar  (individlar, 
ijtimoiy  guruhlar,  jamoatchilik  tashkilotlari,  davlatlar,  davlatlararo  tuzilmalar)  tomonidan 
umumiy manfaatlarning anglab olinishini taqozo etadi. Umumiy manfaatlar o‘zaro bir-birini 
tushunish, «o‘zga»ga nisbatan bag‘rikenglik va hurmatni chuqurlashtirish uchun zamin bo‘lib 
xizmat qiluvchi bazadir. 
Turli madaniyatlarning va qadriyaviy tizimlarning o‘zaro ta'siri bir-biriga kirib borishi va 
ularning yangilanishga bo‘lgan tamoyili butun tarixiy taraqqiyot davomida mavjud bo‘lganiga 
qaramay,  butun  tarix  davomida  unga  qarama-qarshi  bo‘lgan  tamoyil-an'anaviy  ukladni, 
madaniyatlarning  o‘ziga  xosligini  saqlashga  bo‘lgan  intilish  ham  yashab  keldi.  Madaniy 
o‘ziga  xosligini  va  madaniy-qadriyaviy  tizimlarning  xilma-xilligini  saqlash  muammosi 
g‘arbga  xos  «ommaviy»  madaniyatning  tarqalishi  sharoitlarida  ayniqsa  dolzarblik  kasb  etdi. 
«Ommaviy»  madaniyatning  kuchli  ekspansiyasiga  qaramasdan,  o‘zining  o‘ziga  xosligini 
saqlash,  milliy  madaniyatlarni  birxillashtirishni  (unifikatsiyani)  va  standartlashtirishni  qabul 
qilmaslikka intilish ham butun o‘tgan asr davomida ko‘zga tashlanadi. 
XX asrning asosiy tamoyillari yaxlitlikka (birlikka, integratsiyaga) tomon harakat qilish va 
madaniyatlarning rang-barangligini saqlash, xuddi ilgaridek, XXI asrda ham rivojlanadi. 
Vazifa  ana  shu  ikki  qarama-qarshilikni  uyg‘unlashtirishga  -  xilma-xillikdagi 
mushatarklikka  erishishdan  iborat.  Mazmun  jihatdan  XXI  asrda  ham  XX  asrda  rivoj  topgan 
qadriyatlar  bilan  bir  qatorda  insoniyat  ongida  va  ijmtioiy  amaliyotdagi  yangi  paradigmalar 
bilan bog‘liq yangi qadriyaviy mezonlar paydo bo‘lishi kerak. 
Insoniyatning  turli  tarkibiy  qismlarining  qadriyaviy  mezonlari  (G‘arb-Sharq,  Shimol-
Janub)  bugungi  kunda  turli  xil  vektorga  va  turlicha  darajada  xususiyatga  ega.  Tranzit  va 
rivojlanayotgan  jamiyatlar  uchun  ularning    kelajagini  belgilovchi  qadriyaviy  mezonlar 
haqidagi  masala  -  eng  muhim  va  dolzarb  masala.  Ularni  XX  asrning  texnogen  jamiyati 
(industrial  jamiyat)  qadriyatlariga  yo‘naltirilish  mumkin.  Ammo  bu  holda  eng  rivojlangan 
industrial mamlakatlardan butunlay orqada qolib ketish xavfli tug‘iladiki, buning  o‘ziga xos 
iqtisodiy,  siyosiy  va  ijtimoiy-psixologik  oqibatlari  mavjud.  Bundan  tashqari  texnogen 
(industrial) sivilizatsiya o‘z imkoniyatlarini tugatib bo‘ldi hisob va eng  rivojlangan industrial 
mamlakatlarning anada progressiv tarixiy bosqich sifatida postindustrial, axborotli jamiyatga 
o‘tishi  shundan  dalolat  beradi.  Jamiyatning  mazkur  tipiga  orientatsiya  etish  «industrial» 
bosqichning  muammosini  hal  qilishga  imkon  beruvchi  butunlay  yangi  strategiyalarni  qidirib 
topishni taqozo etadi.