Axborot xavfsizligida identifikatsiya va autentifikatsiya masalalari

Axborot xavfsizligida identifikatsiya va autentifikatsiya masalalari

Identifikatsiya va autentifikatsiya xizmatlarini xavfsizlik vositalarining

dasturiy-texnik asosi deb hisoblasa ham bo‘ladi. Chunki bu xizmatlar tashkilotning axborot qobig‘iga kirish mumkin bo‘lgan birinchi chegarasidir.
Kompyuter tizimida ro‘yxatga olingan har bir subyekt (foydalanuvchi yoki
foydalanuvchi nomidan harakatlanuvchi jarayon) bilan uni bir ma’noda
identifikatsiyalovchi axborotga bog‘lik.
Bu ushbu subyektga nom beruvchi son yoki simvollar satri bo‘lishi mumkin.
Bu axborot subyekti identifikatori deb yuritiladi. Agar foydalanuvchi tarmoqda
ro‘yxatga olingan identifikatorga ega bo‘lsa u legal (qonuniy), aks holda legal
bo‘lmagan (noqonuniy) foydalanuvchi hisoblanadi. Kompyuter resurslaridan
foydalanishdan avval foydalanuvchi kompyuter tizimining identifikatsiya va
autentifikatsiya jarayonidan o‘tishi lozim.
Identifikatsiya (Identification) - foydalanuvchini uning identifikatori (nomi)
bo‘yicha aniqlash jarayoni. Bu foydalanuvchi tarmoqdan foydalanishga uringanida birinchi galda bajariladigan funksiyadir. Foydalanuvchi tizimga uning so‘rovi bo‘yicha o‘zining identifikatorini bildiradi, tizim esa o‘zining ma’lumotlar bazasida uning borligini tekshiradi.
Autentifikatsiya (Authentication) - ma’lum qilingan foydalanuvchi, jarayon
yoki qurilmaning haqiqiy ekanligini tekshirish jarayoni. Bu tekshirish
foydalanuvchi (jarayon yoki qurilma) haqiqatan aynan o‘zi ekanligiga ishonch
hosil qilishga imkon beradi. Autentifikatsiya o‘tkazishda tekshiruvchi taraf
tekshiriluvchi tarafning haqiqiy ekanligiga ishonch hosil qilishi bilan bir qatorda
tekshiriluvchi taraf ham axborot almashinuv jarayonida faol qatnashadi. Odatda,
foydalanuvchi tizimga o‘zi xususidagi noyob, boshqalarga ma’lum bo‘lmagan
axborotni kiritishi orqali identifikatsiyani tasdiqlaydi.
Subyekt haqiqiy o‘zi ekanligini quyidagilardan kamida bittasini keltirish
orqali tasdiqlashi mumkin:
Nimanidir bilishi bilan (parol, shaxsiy identifikatsion nomer, kriptografik
kalit va h.k);
Biror narsaga egaligi bilan (shaxsiy kartochka yoki qandaydir analog buyum);
O‘zining biror bir qismi bilan (ovoz, qo‘l izi va shu kabi o‘zining biometrik
xususiyatlari).
Identifikatsiya\autentifikatsiya tomonlari o‘rtasidagi ochiq tarmoq muhitida
ishonchli marshrut mavjud emas, bu degani umuman olganda subyekt tomonidan berilgan ma’lumotlar bilan haqiqiyligini tekshirishga mo‘ljallangan ma’lumotlar mos kelmasligi mumkin. Tarmoq ichida ma’lumotlarni ushlab qolish va o‘zgartirish tahdididan himoya qilish kerak. Ishonchliidentifikatsiyaga erishish faqat tarmoq tahdidlaridan emas, balki bir qator sabablarga ko‘ra qiyindir. Birinchidan, deyarli barcha autentifikatsion parametrlarni bilish, o‘g‘irlash yoki qalbakilashtirish mumkin. Ikkinchidan, bir tomondan foydalanuvchi va ikkinchi tomondan tizim administratori o‘rtasidagi
autentifikatsiyaning ishonchligiga qarama-qarshilikning mavjudligidir. Chunki foydalanuvchidan autentifikatsion ma’lumotni kiritishni qayta so‘rash aniq
chastotada bo‘lishi kerak, bundan tashqari boshqa bir kishi kiritilayotgan
ma’lumotni ko‘rib olish ehtimoli oshadi. Uchinchidan, xavfsizlik vositalari
qanchalik ishonchli bo‘lgan sari bahosi ham shunchalik oshadi.
Identifikatsiya va autentifikatsiya subyektlarning (foydalanuvchilarning)
haqiqiy ekanligini aniqlash va tekshirishning o‘zaro bog‘langan jarayonidir
Muayyan foydalanuvchi yoki jarayonning tizim resurslaridan foydalanishiga
tizimning ro‘yxati aynan shularga bog‘liq. Subyektni identifikatsiyalash va
autentifikatsiyalashdan so‘ng uni avtorizatsiyalash boshlanadi.
Avtorizatsiya (Authorization) - subyektga tizimda ma’lum vakolat va
resurslarni berish jarayoni, ya’ni avtorizatsiya subyekt harakati doirasini va u
foydalanadigan resurslarni belgilaydi. Agar tizim avtorizatsiyalangan shaxsni
avtorizatsiyalanmagan shaxsdan ishonchli ajrata olmasa bu tizimda axborotning
konfidentsialligi va yaxlitligi buzilishi mumkin. Autentifikatsiya va avtorizatsiya jarayonlari bilan foydalanuvchi harakatini qayd etish jarayoni uzviy bog‘langan.