Axborot va kodlash nazariyasi asoslari

Matnli axborotlarni kodlash. Texnik tomonlama qarashda matn aloxida simvol (belgi)lardan tashkil topgan. Bu simvollarga faqat xarflar emas (bosh yoki kichik xarf, lotin yoki rus), balki raqamli, tinish belgilari, maxsus simvollvr turi, masalan "=", "(", "&" va h.k. yoki so‘zlar orasidagi bo‘sh qolgan joylar (probelы mejdu slovami).


Alfavit deb - ko‘pchilik simvollar yordamida yoziladigan matnga aytiladi. Quvvat (moщnost) bu – alfavitdagi simvollar sonidir. Axborot sonini aniqlash formulasi quyidagicha:

N = 2b,

bu yerda N –alfavit quvvati (simvollar soni),

b – bitlar soni (axborot og‘irligi (ves) simvoli).

256 simvolli alfavitga amaliy tomondan hamma kerakli simvollarni joylashtirish mumkin. Bunday alfavit yetarli (dostatochnыm) deb ataladi.

256 = 28, bunda og‘irlik 1 simvol – 8 bit.

Birlik o‘lchovda 8 bitni 1 bayt deb nomlangan:

1 bayt = 8 bit.

Matnlar klaviatura yordamida kompyuter xotirasiga kiritiladi. Klaviaturada birlamchi xarflar, raqamlar, tinish belgilar va boshqa simvollar yozilgan. Ular operativ xotiraga ikkilik kod ko‘rinishda tushadi. Demak, har bir simvol 8-razryadli ikkilik kod ko‘rinishida taqdim qilinadi.

Har bir simvolga noyob 0 dan 255 gacha bo‘lgan o‘nlik kod yoki unga to‘g‘ri keladigan ikkilik kod (00000000 dan 11111111 gacha) moslashishga qo‘yish kodlash deb ataladi. Shunday qilib inson simvollarni yozish bo‘yicha, kompyuter esa kod bo‘yicha farqlaydi.

Kompyuter alfavitini barcha simvollari 0 dan 255 gacha raqamlangan. Har bir raqamga 8 razryadli 00000000 dan 11111111gacha bo‘lgan ikkilik kod to‘g‘ri keladi. Bu kod ikkilik sanoq tizimda simvolni tartib raqami bo‘ladi.

Kompyuter alfavitini xar bir simvoliga to‘g‘ri keladigan tartib raqami qo‘yilgan jadval kodlash jadvali deb ataladi.

Turli xil ShKda turli xildagi kodlash jadvallari qo‘llaniladi. ShKlarda xalqaro standart jadvali bo‘lib ASCII (aski deb o‘qiladi) qabul qilingan (axborot almashuvi uchun qabul qilingan Amerika standarti).

ASCII kodlash jadvali ikki qismga bo‘linadi.