Axborot va kodlash nazariyasi asoslari

Axborotning turlari: (matn, tasvir, audio va video).

Matn.

Matn - bu ma’lumotlarni ifodalash shakli bo‘lib, u mazmunan yagona, yaxlit va tanlangan tilning belgilari ketma-ketligidan iborat. Matn hujjat asosidir.

Axborot tizimiga matn kiritish klaviatura, nurli pero, mikrofon, yoki skaner yordamida amalga oshiriladi. Matnlarga ishlov berish matn muharriri deb ataluvchi maxsus amaliy dasturlar majmuasi tomonidan amalga oshiriladi. Tarmoq orqali matnlar ma’lumotlar bo‘laklari ko‘rinishida uzatiladi

Mantli axborotlarni qo‘llash usullari juda ko‘p bo‘lib ulardan ayrimlarini misol tariqasida keltiramiz:

• 
  gazetalar;
  
• 
  jurnallar;
  
• 
  kitoblar, elektron kitoblar;
  
• 
  internetdagi matn ko‘rinishidagi axborotlar;
  
• 
  uyali aloqadagi SMS xizmatlari;
  
• 
  onlayn chatlar (whatsapp, mail agent, wechat);
  
• 
  sotsial tarmoqlardagi matnli almashinuvlar (face-book.com, mail.ru, odnoklassniki.ru va b);
  
• 
  bulardan tashqari matn bilan ishlash mumkin bo‘lgan barcha dasturiy matn taxrirlagichlari matnli axborotni ko‘llash va ishlatish mumkin bo‘lgan ma’nba va vositalarga kiradi.
  

Radio. Radioaloqaning nazariy asosi ingliz olimi D. Maksvell tomonidan ishlab chiqilgan. 1864 yilda D. Maksvell yorug‘lik tezligi bilan tarqaladigan elektromagnit maydoni o‘zgaruvchan tok o‘tkazuvchisi atrofida paydo bo‘lishi kerakligini nazariy isbotladi.

1887 yilda nemis fizigi G. Gers elektromagnit to‘lqinlar borligini amaliy ko‘rsatdi.

D. Maksvell tomonidan elektromagnit to‘lqinlar ochilishi va G. Gers tomonidan eksperimental tasdiqlanishi bilan radio rivojlanishi davri boshlandi.

G. Gers g‘oyalarini A. Popov rivojlantirib 1895 yilda birinchi marotaba radio aloqa bo‘yicha axborot uzatdi.

Birinchi radiouzatuvchilar Markoni tomonidan qurilgan va patentlangan.

Televideniya. 1884 yil Nipkov (Germaniya) diski yordamida ovozni qayta ishlash va uzatishga birinchi harakat qilingan.

1907 yil Rozing elektron nur trubka yordamida tasvirli uzatishdan foydalanishga taklif bergan. 1911 yil dunyoda birinchi televizion uzatish amalda qo‘llanildi.

Elektron nur trubka yordamida – ikonoskop (uzatuvchi) va kinaskop (qabul qilish) asosida televideniya yo‘lga qo‘yilgan.

XX asrning 30 yillari o‘rtalarida televizion uzatish muntazam yo‘lga qo‘yilgan.