Axborot texnologtyalariuniversiteti mtgranova elvira aslam gvna, pozilova shahnoza xaydaraliyevna

Sifatli dars — bu, o‘quvchilar tomonidan samarali
o‘zlashtirilgan darsdir.
Bu borada geografiya fani bo‘yicha tashkillangan darslarni 
misol qilishimiz mumkin. Geografiya darslarida o‘quvchilarni fan 
yuzasidan bilimlarini chuqurlashtirish uchun dunyoqarashlarini 
kengaytirish 
maqsadida 
fanga 
oid 
boTgan 
qo‘shimcha 
manbalardan, 
yani 
“Bolalar 
ensiklopediyasi”, 
“Qiziqarii
174

---

geografiya”, “Men dunyoni anglayman” manbalaridan ko'proq 
foydalaniladi. 0 ‘quvchilami darslikdan olgan nazariy bilimlarini 
amalda tatbiq etish uchun harita, atlas, yozuvsiz haritalar bilan 
ishlash orqali mustahkamlaymiz. Darslami yanada qiziqarli 
bo‘lishi 
uchun 
Axborot 
komunikatsiya 
texnologiyalaridan 
foydalanib, multimediya va elektron darsliklarini namoish etamiz. 
Darslami o ‘qitishni innovatsion usullaridan foydalanib, darsning 
har bir etaplarida yangi pet texnologiyalar orqali tashkillash, 
o ‘quvchilarda bilim, malaka, ko‘nikmalami rivojlanishiga sabab 
bo‘lyapti.
О ‘qituvchining pedagogik faoliyatida foydalanish maqsadida 
o ‘zi tayyorlagan yoki to ‘plagan hamda tizimga keltirgan metodik 
materiallar yig‘indisi taiim ning sifatining garovidir. Mazkur 
materiallar qog‘oz yoki elektron variantda bo ‘lib, prezentatsiyalar, 
dars ishlanmalari, elektron resurslar, boshqa о ‘qituvchilarning 
ilg‘or ish tajribalar, metodik tavsiyalar ko‘rinishida bo‘lishi 
mumkin.Metodik materiallar o‘qituvchiga darslami qiziqarli va 
samarali tashkil etish bilan birgalikda, o ‘z hamkasblarining ilg‘or 
ish tajribalaridan xabardor b o iish hamda o‘z tajribasini 
ommalashtirish imkonini beradi.
“K o‘pgina 
Afrika 
mamalakatlarida 
boshlang‘ich 
ta iim
ko‘rinarli darajada o‘sdi, ammo bandlikni ta’minlash uchun 
umumiy o ‘rta ta iim yetarli darajada oraliqqa ega emas, Talabning 
qondiiishning birdan bir y o ii texnik va kasbiy ta ’limda yoshlarga 
ta iim berishning yangi g ‘oyalarini ishlab c-hiqish, chunki 
dunyoning turli nuqtalarida ish topishi uchun. Bunday g‘oyada 
ta iim berishning rasmiy va norasmiy shakllami ishlab chiqishni 
inobatga olish zarur. YUNESKO ning texnik va kasbiy ta ’limga 
ixtisoslashgan YUNESKO markazi yoshlami maktabdan ish 
faoliyatiga o ‘tish jarayonida o‘qituvchi va instruktorlaming o ‘mini 
rivojlantiradi.
Afrika ittifoqi (AI) texnik va kasbiy talim n i o‘qitish ikkinchi 
ta iim sifatida emas, balki oliy ta iim darajasiga yetkazish bo‘yicha 
keng istiqbol rejasini ishlab chiqqan. (AI) texnik va kasbiy taiim n i 
o‘qitish 
umumiy 
taiim ning 
ajralmas 
qismi 
hisoblanadi, 
shuningdek milliy rivojlanish imkoniyatining o‘sishini taqdim

---

etadi. Shuningdek, texnik va kasbiy ta’limni o‘qitish ko‘pgina 
Afrika davlatlarida yetarli darajada rivojlanmagan. texnik va kasbiy 
ta’limni o'qitishni yaxshilash maqsadida ish beruvchilami, 
siyosatchilarni, 
ota-onalarni, o ‘qituvchi va jamoatchilikning 
munosabatini o‘zgartirish darkor. Yana bir muammo borki, bu 
jismoniy va moliyaviy to‘siqlar. Agarda yangi dastur ishlab 
chiqilsayam, obyekt va dasturlami yangilash uchun zamonaviy 
texnologiyalardan foydalanmaydi. Shuning uchun texnik va kasbiy 
ta’limni o ‘qitish ish beruvchilar bilan hamkorlikda berilgan 
so‘rovnomalarga toTiq javob berishi kerak. Shu masala bo‘yicha 
“texnik va kasbiy ta ’limni o‘qitishni tayyorlashda o‘qituvchilaming 
o ‘rni” mavzusida maqola chiqarilgan.
Maqolada texnik va kasbiy ta ’limni o‘qitishda pedagogik ta ’lim 
yangi yo‘nalish yoritib berilgan. Uchta asosiy masalaga e ’tibor 
qaratilgan: globalizatsiya va barqarorlik, АКТ sohasida taraqqiyot, 
shuningdek obsolesces umumiy ko‘nikama va texnologiyalar. Bu 
savollar 
ko‘rilganda 
pedagogik 
ta ’limda 
o‘qituvchi 
va 
o'quvchining o‘m i tayanch asosi shakllantirishni taqdim etadi.
Muallif shuni ta’kidlaydiki, XXI asr o‘qituvchisi asosiy kalit 
masalalami ko‘p qirrali tarzda o‘rganishi kerak, shuningdek 
umumiy va АКТ sohasidagi ko‘nikmalami o‘rganish va 
bitiruvchilarning ishga joylashish imkoniyatlarini oshiradi.
Ikkinchi maqola Mozambikdagi texnik va kasbiy ta ’limni 
o‘qitish institut nuqtai nazaridan isloh qiladi. Isloh qilish 2006- 
yilda Xalqaro Jahon banki va boshqa ikkinchi darajali homiylar 
yordamida, texnik va kasbiy ta’limni o‘qitishni yaxshilashni 
mavjud tuzilma yordamida yaxshilash maqsadida va texnik va 
kasbiy ta’limni o ‘qitishning sifati va faolligi, global iqtisodiyotning 
talabidan kelib chiqqan holda boshlangan. Loyihada asosan kasbiy 
soha hisobga olingan boTib, shuningdek agrosanoat, turizm va 
mehmonxona xo‘jaligi va m a’muriyat va boshqaruv. Isloh qilish 
natijasida bir qancha institutli o‘zgarishlarga olib keldi, lekin 
malakali mutaxassislarga o‘zgartirish jarayoni bo‘yicha muammoli 
savollar qolmoqda. Muallif ta ’kidlaydiki, o‘qituvchi va malakali 
kadrlarni har doim malakasini oshirish zarur. Shuningdek, davlatda 
moliyalashtirish yetishmasligi sababli o ‘qituvchilami tayyorlash
176

---

homiylar yordamida amalga oshirilmoqda, bu shuni ko‘rsatadiki, 
hukumat masalani xal qilish yo‘lini topishi kerak.
Uchinchi maqolada Efiopiyada texnik va kasbiy ta ’limni 
o‘qitish gapirilgan.
Muallif Efiopiya hukumatning strategik rejasini ko‘rib chiqadi, 
ta’lim sektorining rivojlanish rejasi va bu hujjat bo‘yicha 
mamlakatda texnik va kasbiy ta’limni o‘qitishni tahlil qiladi. 
Maqolada siyosiy masalalar, texnik va kasbiy ta ’limni o‘qitish 
rejalashtirishni moliyalashtirish va munosabat ko‘rib chiqilgan. 
Texnik va kasbiy ta’limni o ‘qitish tuzilmasi oxirgi o‘n yillikda 
parchalandi, oldingidek malakali ishchi kuchining sifati masalasi 
qolmoqda. Xaqiqatni aytadigan boTsak, ta iim tizimida ayollaming 
ishtiroki kamayib bormoqda, shuningdek aholining barcha qatlami 
uchun ta ’lim jarayonini jalb etish lozim. Texnik va kasbiy ta ’limni 
o‘qitish bo‘yicha byudjetdan boshqa ta iim turlarlariga nisbatan 
juda kam ulushi berilgan. Bu xomiylar tomonidan qoilanish 
darajasi pastligi bilan bogiiq. Texnik va kasbiy taiim n i o‘qitish 
hukumat uchun asosiy masala hisoblanadi. Keyin maqolada 
Afrikada o‘qituvchilami tayyorlash masalasi bo ‘yicha izoh 
berilgan.Bu tendensiya Afrika iqtisodiyotning o ‘sishi, tug‘ulish 
darajasini yuqori darajadaligi bilan bogiiq, keyinchalik bu ikki 
natija regioiming rivojlanishiga xizmat qiladi.
Maqolada shuningdek texnik va kasbiy taiim n i o‘qitish 
bo‘yicha o‘qituvchilami tayyorlash strategiyasi ko‘rilmoqda, yaqin 
yillarda Afrikada UNESCOIICBA takliS ishlab chiqilishi kerak.36