Axborot texnologiyasi sohasining xususiy aspektlari, axboort tizimlari va dasturiy ta’minot reja

Elektron hujjat aylanishi to’g’risida qonun (2004y.)
Axborot kommunikastiya vositalari va texnologiyalari yordamida inson uchun qulay shaklda saqlanadigan, uzatiladigan va taqdim etiladigan va uni tanib olishga imkon beradigan rekvizitlarga ega elektron vositalardagi axborot - bu elektron hujjatdir.

Elektron hujjat texnika vositalaridan va axborot kommunikastiya tizimlari xizmatlaridan hamda axborot texnologiyalaridan foydalanilgan holda hosil qilinadi, ishlov beriladi va saqlanadi.

Elektron hujjatning rekvizitlari quyidagilardan iborat:

1. 
   Elektron raqamli imzo;
   
2. 
   Jo’natuvchi yuridik shaxsning nomi yoki jo’natuvchi jismoniy shaxsning familiyasi, ismi va otasining ismi;
   
3. 
   Jo’natuvchining pochta va elektron manzili;
   
4. 
   Hujjat yaratilgan sana.
   

Elektron hujjat almashish tizimlari – elektron hujjatlarni axborot-kommunikastiya tizimi orqali jo’natish va qabul qilish jarayonlari yig’indisi.
Elektron hujjat aylanishidan bitimlar (shu jumladan shartnomalar) tuzish, hisob-kitoblarni, rasmiy va norasmiy yozishmalarni amalga oshirish hamda boshqa axborotlarni almashishda foydalanish mumkin.
Yagona elektron xujjat almashinuvi va ximoyalangan elektron pochtaga quyidagilar bog’langan:

• 
  127 – davlat organlari va xo’jalik boshqarmalari
  
• 
  14 – viloyat va 194 tuman xokimiyatlari
  
• 
  Oxirgi 9 oylik xisobot bo’yicha tizim orqali 172,6 ming elektron korrespondestiya amalga oshirilgan.
  

Kompyuter va uning vazifasi. Kompyuter so’zi ingliz tilidagi “to compute”, “computer”, so’zlarining hosilasi bo’lib, ular “hisoblash”, “hisoblagich” deb tarjima qilinadi. Dastlab ingliz tilida bu so’z, mexanik qurilmani jalb qilib yoki uning ko’magisiz arifmetik hisoblarni bajaradigan insonni anglatgan. Keyinchalik uning ma’nosi mashinalarning o’ziga ko’chirildi, biroq, zamonaviy kompyuterlar matematika bilan bevosita bog’liq bo’lmagan ko’plab masalalarni ham bajaradilar. XX asrning 90-yillaridan boshlab, kompyuter atamasi elektron hisoblash mashinalari (EHM) atamasini amalda siqib chiqardi. Kompyuter - bu turli hajmdagi, har xil ko’rinishdagi axborotlarni tezlik bilan ishlab berishni ta’minlovchi universal avtomatik qurilmadir.
Kompyuter quyidagi asosiy bloklardan iborat:

• 
  asosiy xotira;
  
• 
  prostessor;
  
• 
  tashqi qurilmalar.
  

1.1-rasm. Kompyuter qurilmalari
Noutbuk – mobil ixcham shaxsiy kompyuter. Uning asosiy qismi va monitori birlashgan holda bo’ladi. Bunday kompyuterlarning ko’pchiligi deyarli standart klaviaturaga, kompyuter grafikasi vositalariga ega.
Netbuk - Internetdan foydalanish va ofis dasturlari bilan ishlash uchun mo’ljallangan kichik noutbukdir. Netbuklar ixcham o’lchamlari, kichik vazni, kam energiya iste’moli va nisbatan arzon narxlari bilan ajralib turadi. Netbuklar noutbuklarga nisbatan engil, ixcham va foydalanishda juda qulaydir. Netbuklarda noutbuklarga nisbatan ayrim tashqi qurilmalar mavjud bo’lmaydi, masalan, kompakt disklarni o’qish qurilmasi.



1.2-rasm. Noutbuk va netbuk