Axborot texnologiyalariga oid bilimlar

Uzish (raz’edinenie)
. 
Tizim resursi yo‘q qilinadi, axborotdan 
foydalanuvchanlik buziladi. Bunday buzilishlarga misol tariqasida 
uskunaning ishdan chiqishi, aloqa liniyasining uzilishi yoki fayllarni 
boshqaruvchi tizimning buzilishini ko‘rsatish mumkin.
Ushlab qolish (perexvat)
. 
Resursdan ruxsat berilmagan 
foydalanishga yo‘l ochiladi. Natijada axborotning 
maxfiyligi 
(konfidensialligi)
buziladi. Bunday foydalanuvchilar fizik shaxs, dastur 
yoki kompyuter bo‘lishi mumkin. Bunday buzilishlarga misol 
tariqasida ma’lumotlarni ushlab qolish maqsadida aloqa kabeliga 
ulanish va fayllardan yoki dasturlardan noqonuniy nusxa ko‘chirishni 
ko‘rsatish mumkin. 

---

11 
Turlash (modifikatsiya)
. 
Resursdan nafaqat noqonuniy 
foydalanishga yo‘l ochiladi, balki resurs buzg‘unchi tomonidan 
o‘zgartiriladi. Natijada axborotning yaxlitligi buziladi. Bunday 
buzilishlarga misol tariqasida fayldagi ma’lumotlar mazmunini 
o‘zgartirilishini, 
dasturning 
vazifalari 
va 
xarakteristkalarini 
o‘zgartirish maqsadida uni modifikatsiyalashni, tarmoq orqali 
uzatilayotgan axborotlar mazmunini o‘zgartirilishini va h. ko‘rsatish 
mumkin. 
Soxtalashtirish (falsifikatsiya)
. 
Tizimga soxta ob’ekt kiritiladi. 
Natijada axborotning asliga to‘g‘riligi buziladi. Bunday buzilishlarga 
misol tariqasida tarmoq orqali yasama ma’lumotlarni uzatish yoki 
faylga yozuvlarni qo‘shishni ko‘rsatish mumkin.
YUqorida keltirilgan buzilishlar 
passiv
va 
aktiv
xujum atamalari 
bo‘yicha klassifikatsiyalanganida passiv taxdidga ushlab qolish 
(perexvat) mansub bo‘lsa, uzish (raz’edinenie), turlash (modifikatsiya) 
va soxtalashtirish (falsifikatsiya) aktiv taxdidga mansub ekanligini 
ko‘rish qiyin emas. 
Passiv xujumlar
natijasida uzatilayotgan ma’lumotlar ushlab 
qolinadi yoki monitoring amalga oshiriladi. Bunda buzg‘unchining 
maqsadi uzatilayotgan axborotni ushlab qolishdir. Passiv buzilishlarni 
ikkita guruxga ajratish mumkin: axborotlar mazmunini fosh etish va 
ma’lumotlar oqimini taxlil etish.