Axborot texnologiyalari va komunikatsiyalarini rivojlantirish

Bilimlar bazasini boshqarish tizimi - bu taqsimlangan ob'ektlarni 

ishlaydigan bilimlar bazasini ishlab chiqarish, saqlash va takomillashtirishga 

integratsiyalashuvini boshqaradigan tizim. 

 

 

 

Bilimlar bazasini boshqarish tizimining faoliyat yuritishi bilimlarlar bazasini 

tashkil 

 

qilishni ikki jismoniy va mantiqiy darajalarda olib borishga asoslangan. Bu ikki 

 

daraja ma’lumotlarni tashkil qilishning ikkita jihatiga mos keladi: ma’lumotlarni 

 

shaxsiy kompyuter xotirasida saqlash nuqtai nazaridan jismoniyga va 

 

ma’lumotlarda amaliy dasturlardan foydalanish nuqtai nazaridan mantiqiy 

 

bo’linadi. Ma’lumotlar bazasi haqidagi eng umumiy tasavvur quyidagilardan 

 

iborat: ma’lumotlar bazasi - bu, shaxsiy kompyuterning tashki xotirasida 

 

saklanadigan ma’lumotlarning katta hajmining majmuasidir. Shunday qilib, 

 

ma’lumotlar bazasi - bu, shaxsiy kompyuter xotirasida saqlanadigan va muammo 

 

soha holatini aks ettiruvchi, maxsus tartibda tashkil qilingan va o’zaro bog’langan 

 

ma’lumotlarning majmuidir. Ma’lumotlar bazasi yana ayrim foydalanuvchilarning 

 

axborotli zaruriyatlarini ta’minlash uchun ham mo’ljallangan. 

---

Kompyuter axborot tizimlari o’rtasida eng katta taraqqiyot sun’iy intellektdan 

foydalanishga asoslangan ekspert tizimlarini ishlab chiqish sohasida qayd etildi. 

Ekspert tizimi menejerga yoki mutaxassisga tizimlarda to’plangan bilishlarga doir 

har qanday muammo bo’yicha maslahat olish imkoniyatini beradi. Misol. 

AQShning davlat agentligi shunday bir ekspert tizimini yaratgan. U ob-havo va 

g’allaga tegishli ma’lumotlarni tahlil qilib, fermerlarga irrigasiya, o’g’it solish va 

hosil olishning optimal vaqtini belgilaydi. Sun’iy intellekt deyilganda, odatda 

kompyuter tizimlarning shunday harakatlarni bajarish qobiliyati tushuniladiki, agar 

bu harakatlarni odam bajarganda uni intellektual deb atash mumkin bo’lardi. 

Aksariyat hollarda bu yerda odamning fikrlashi bilan bog’liq, qobiliyatlar nazarda 

tutiladi. 

 

 

 

 

Sun’iy intellekt sohasidagi ishlar ekspert tizimlari bilan chegaralanmaydi. 

Shuningdek, ular o’z ichiga odamning asab tizimi, uning eshitish, ko’rish, sezish, 

o’qish - o’rganish qobiliyatini modellashtiruvchi robotlar, tizimlar yaratishni ham 

oladi. Maxsus masalalarni yoki vazifalarni hal qilish maxsus bilimlarni talab 

etadi. Lekin har qanday kompaniya ham o’z shtatida uning ishi bilan bog’liq 

barcha muammolar bo’yicha ekspertlarni saqlay yoki hatto har safar bunday 

muammolar paydo bo’lganda ularni taklif qila olmaydi. Ekspert tizimlari 

texnologiyasidan foydalanishning bosh mohiyati ekspertdan uning bilimlarini 

olish va uni kompyuter xotirasiga kiritib, har safar zaruriyat tug’ilgan hollarda 

undan foydalanishdan iboratdir. 

 

 

 

 

Ma’lumotlar bilimlar bazasining berilgan qismlariga joylashtiriladi va bu qismlar 

sektorlar deb ataladi. A B C D Har bir sektorda ma'lum qoidalarga ko'ra 

ishlatiladigan bilim (ma'lumot)lar bo'laklari joylashadi. Har bir sektordagi 

ma'lumotlardan yakka holda foydalanish, ya'ni sektorlarni boshqarishni avtonom 

holda olib borish mumkin. Sektorlarni quyidagicha taqsim lash mumkin: A- 

matnli axborotlar, В - grafikli axborotlar, С - jadvallar, D - diagrammalar. 

 

 

 

 

Bilimlar bazasidan foydalanish tartibi turlicha bo'lishi mumkin va uni belgilash 

foydalanuvchining xohishiga bog'liq. Qoidalar ketma-ketligi esa iyerarxik tuzilishda 

bo'ladi. Bilimlar bazasi qoidalar tarmog'i sifatida tasvirlanadi. Tarmoqning har bir 

---

holatdagi o'tish yo'li muloqot jarayonidagi foydalanuvchining javobiga 

bog'liq bo'ladi. 

 

 

 

 

Berilgan sohadagi bilimlar bazasidan foydalanish har bir foydalanuvchidan 

ma'lum darajadagi ko'nikma va malakalarni talab qiladi. Bunday ko'nikmalarga 

turli shakldagi aqliy faoliyat turlari: tahlil, sintez, umumlashtirish, 

abstraktlashtirish, qiyoslash, modellashtirish, strukturalash, o'xshashlik 

darajalarini o'rnatish va boshqalar kiradi. Bilimlar bazasini yaratishda quyidagi 

bosqichlar amalga oshiriladi: