Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muso al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti urganch filiali 963/21-guruh Dasturlash kafedrasi Dasturlash 1- ma’ruza fanidan mustaqil ish

AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUSO AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI URGANCH FILIALI 963/21-guruh


Dasturlash kafedrasi
Dasturlash 1- ma’ruza fanidan

MUSTAQIL ISH
Mavzu: Takrorlanuvchi jarayonlarni tashkil etish (Algoritm va dastur)

Bajardi: Asanov. A

Tekshirdi: Masharipov. S
Urganch - 2022
Reja:

1. 
   Kirish.
   
2. 
   Asosiy qism
   

2.1 Takrorlanuvchi (siklik) algoritmlar.
2.2 while operatori orqali sikllarni tashkil etish.
2.3 do…while konstruksiyasi yordamida sikl tashkil etish.

3. 
   Yakuniy qism.
   

Xulosa.
Foydalanilgan adabiyot.


Kirish.
Har qanday dasturning strukturasi tarmoqlanish va takrorlanishlar to‘plamining kombinatsiyasidan iborat bo‘ladi. Qator masalalarni echish uchun ko‘pincha bitta amalni bir necha marotaba bajarish talab qilinadi. Amaliyotda bu rekursiyalar va iterativ algoritmlar yordamida amalga oshiriladi. Iterativ jarayonlar – bu operatsiyalar ketma-ketligini zaruriy sonda takrorlanishidir. Takrorlanuvchi algoritmli dasturlarda aniq bir yoki bir necha amallar takror va takror bajarilish imkoniyati ko‘zda tutilgan bo‘ladi. Takrorlanishni amalga oshirilishi uchun dasturlash titlining takrorlash operatorlaridan foydalanish mumkin bo‘ladi. C++ dasturlash tilida takrorlash operatorlarining bir necha turi mavjud. Takrorlash operatorlari “takrorlash sharti” deb nomlanuvchi ifodaning rost qiymatida dasturning ma’lum bir qismidagi operatorlarni (takrorlash tanasini) ko‘p marta takror ravishda bajaradi.
Takrorlash o‘zining kirish va chiqish nuqtalariga ega, lekin chiqish nuqtasi bo‘lmasligi mumkin, Bunday takrorlashlarga cheksiz takrorlash deyladi. Cheksiz takrorlash uchun takrorlashni davom ettirish sharti doimo rost bo‘ladi.
Takrorlash shartini tekshirish takrorlash tanasidagi operatorlarni bajarishdan oldin tekshirilishi mumkin (for, while operatolari) yoki tanasidagi operatorlar bir marta bajarilgandan keyin tekshirilishi mumkin (do-while operatori).

Takrorlanuvchi (siklik) algoritmlar - Masalalarni tahlil etish jarayonida algoritmdagi ba’zi ko‘rsatmalar takroran bajarilishini kuzatish mumkin. Masalan, eng katta kvadratlar kesib olish masalasi (4-dars 5-misol), Evklid algoritmi (5-dars 2-misol). Hayotimizda ham juda ko‘p jarayonlar takrorlanadi. Masalan, darslarning har hafta takrorlanishi, har kuni nonushta qilish yoki maktabga borish va hokazo. Ko‘rsatmalari takroriy bajariladigan algoritmlar takrorlanuv­chi algoritmlar deb ataladi.

Takrorlanuvchi algoritmlar “ I := I + 1 ”, “ S := S + I ” yoki “ P := P * I ” ko‘rinishidagi ko‘rsatmalarning ishtiroki bilan ajralib turadi (* – ko‘paytirish amali). Bunday ko‘rsatmalarning mazmunini tushunish uchun takrorlanishning bir nechta qadamini ko‘rib chiqish lozim.
Odatda yig‘indi uchun boshlang‘ich qiymat (inglizchadan SUMM, ya’ni yig’indi ma’noli so’zning bosh harfi) S:=0 va ko‘paytma uchun (inglizchadan PRODUCT, ya’ni ko’paytma ma’noli so’zning bosh harfi) P: = 1 deb olinadi, chunki bu qiymatlar, ya’ni 0 va 1 lar, mos ravishda, yig‘indi va ko‘paytmaning natijasiga ta’sir etmaydi:
1-qadam: I := 1 bo‘lsin, u holda S := S + I = 0 + 1 = 1, P := P * I = 1 * 1 = 1;
2-qadam: I := I + 1 = 1 + 1 = 2, S := S + I = 1 + 2 = 3, P := P * I = 1 * 2 = 2;
3-qadam: I := I + 1 = 2 + 1 = 3, S := S + I = 3 + 3 = 6, P := P * I = 2 * 3 = 6;
4-qadam: I := I + 1 = 3 + 1 = 4, S := S + I = 6 + 4 = 10, P := P * I = 6 * 4 = 24.
3–misol. 1 dan 1000 gacha bo‘lgan sonlar yig‘indisini, ya’ni S=1+2+3+…+1000 ni hisoblash algoritmini tuzing.
So‘zlar bilan ifodalangan algoritmda blok-sxema bilan mutanosiblikni ko’rsatish uchun qavslar ichida izohlar berib bordik. Odatda, takrorlanuvchi algoritmlarda “ I:=I+1 ” kabi ifoda sanagich deb yuritiladi. Bu misol yechimini chiziqli algoritm shaklida ham tashkil etish mumkin. Buning uchun har qanday natural N son uchun o’rinli bo’lgan 1+2+3+…+N ; N·(N+1):2 ayniyatdan foydalanish kifoya (algoritmini mustaqil tuzing).
Quyidagi misollarda bu kabi ish anchagina qiyin.
4–misol. Ikki xonali sonlar ichidan raqamlari yig’indisi 7 ga teng sonlar yig‘indisini hisoblash algoritmini tuzing ([a] – a sonining butun qismi, / – bo‘lish amali).
5–misol. “Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir” iborasini 20 marta yozdirish algoritmini tuzing. Bu misol algoritmini so’zlar orqali ifodalaymiz.
1) I ning qiymati 1 deb olinsin;
2) “Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir” yozilsin;
3) I ga 1 ni qo‘shib I deb olinsin;
4) agar I = 20 bo‘lsa 2-bandga o‘tilsin;
5) tugallansin.