Axborot texnologiyalari universiteti

7. Loyihalashtiriluvchi trassa uchun regenerasiya uchastka uzunlik 

hisobi

 

 

 Tolali optik aloqa liniyasining asosiy tavsiflari quyidagilar: 

-  uztiluvchi ma’lumotlarning sifati; 

-  xatolarning tavsiflovchi ehtimolligi (koeffisiyenti); 

-  regenerasiya uchastka uzunligi; 

-  ma’lumotlarni uzatish tezligi. 

Qayd etib o‘tilgan ko‘rsatkichlar ma’lum bir miqdorda optik liniya traktining 

texnik imkoniyatini aniqlab beradi.  

Bular ichida eng asosiysi optik liniya traktining regenerasiya uchastka  

uzunligining katta bo‘lishligidir.  

 Maksimal regenerasiya uchastka uzunligi deyilganda – optik signalni qayta 

tiklamasdan lozim bo‘lgan hatolar ehtimolligida va lozim bo‘lgan signal/shovqin 

nisbiyligida uzatish masofasi tushuniladi. Tolali optik aloqa liniyasining regenerasiya 

uchastka uzunligi ko‘pgina faktorlarga bog‘liq bo‘lib, ular ichida eng asosiysi 

quyidagilar hisoblanadi: 

-  optik tolaning so‘nish koeffisiyenti; 

-  tolali optik uzatish tizimining energetik potensiali; 

-  optik tolaning dispersiyasi. 

---

Optik liniya traktini loyihalashtirishda va regenerasiya uchastka uzunligini 

aniqlashda asosiy faktorlardan biri, nur o‘tkazgich tolaning so‘nishi hisoblanadi yoki 

oddiy qilib tushuntirilganda nur o‘tkazgich tola bo‘ylab uzatuv paytida signalning 

yo‘qotuvchanligi minimal bo‘lib uzatuv ma’lumotlari xech qanday regeneratorlarsiz va 

retranslyasiyalarsiz kattadan katta masofalarga uzatiladi.  

Halqaro Elektr aloqa Ittifoqining ITU-T G.651 tavsiyasiga asosan yig‘ilib, montaj 

qilingan regenerasiya uchastka uzunligi o‘zining tarkibi bo‘yicha bir jinsli bo‘lmagan 

bo‘lib hisoblanadi, chunki u ko‘plab montaj shnurlari va stansiya kabellaridan iborat 

bo‘lib, ular asosan toladan stansiya binosi ichida hamda ko‘plab qurilish uzunliklarini 

bir-biri bilan ulanishlarni o‘z tarkibiga olgan liniya kabellaridan iborat. Regenerasiya 

uchastka parametrlari ma’lum bir olingan qurilish uzunliklar tavsiyalari orqali 

aniqlanmasdan balki montaj ishlarining sifati (qurilish uzunliklarining bir biri bilan 

ulangan joylaridagi yo‘qotuvchanlik) hamda ajraluvchi ulagichlar hisobiga hosil 

bo‘luvchi yo‘qotuvlar orqali aniqlanadi.  

Tolali optik aloqa liniyasining hisoblanadigan regenerasiya uchastkasining so‘nishi 

bo‘yicha sxemasi 7.1-rasmda ko‘rsatilgan. 

 

7.1-rasm. Regenerasiya uchastkasining so‘nish bo‘yicha sxemasi. 

 

 bu yerda: TM-terminal multipleksor; 

      LD- lazer diodi; 

      FD- fotodiod. 

Keltirilgan rasmdan shunday hulosa qilish mumkinki, regenerasiya uzunligining 

so‘nish bo‘yicha - αru qiymati quyidagicha aniqlanadi: 

зах

t

ажм

ажм

ажр

ажр

ру

от

к

ст

ош

ру

n

n

L

































.

,  дБ/км   (7.5) 

---

𝑎

ру

 = 0.22*85 +4*0.5 + 6*0.2 + 1 + 6 =28.9 

bu yerda:  

     αosh-optik shnurning so‘nish koeffisiyenti, dB/km;   

    αstk – stansiya kabelining so‘nish koeffisiyenti, dB/km; 

    αot - liniya kabeli uchun qo‘llanilgan optik tolaning so‘nish koeffisiyenti, 0.22 

dB/km; 

     αajr – bir dona ajraluvchi ulagich tomonidan hosil bo‘luvchi yo‘qotuvchanlik, 

odatda ajraluvchi ulagich tomonidagi yo‘qotuvchanlik αajr = 0.5dB deb olinadi; 

 αajm – bir dona ajralmaydigan ulagich tomonidan hosil bo‘luvchi 

yo‘qotuvchanlik, ajralmaydigan ulagichning yo‘qotuvchanligi tolalarni payvandlab 

ulanish sifatiga bog‘liq bo‘lib, u αajm = 0.2 dB e’tiborga olinadi; 

 n  - optik tolaning ajralmaydigan ulagichlar soni yoki payvandlab ulangan 

tugunlar soni, u quyidagicha aniqlanadi: 

1





ку

ру

ажм

l

L

n

, dona 

    𝑛

ажм

= 

85000

1200

− 1 =

69 

lqu – optik kabel qurilish uzunligi. Bu liniyada qo‘llanilayotgan optik kabelning 

bitta kabel g‘altagidagi uzunligi (ushbu individul loyixada hamma uchun lqu = 1200 

metr). 

αt – tolali optik aloqa liniya traktidagi elementlar parametrlarining haroratni 

o‘zgarishidagi ruxsat etiladigan so‘nish qiymati: 

α

t 

= (0.5…1.5)   , дБ 

Ushbu individul loyixada at =1dB deb olinsin. 

αzax – apparaturaning zahiraviy so‘nishi. 

n  - optik tolaning ajralmaydigan ulagichlar soni. 

Bino tashqarisida yotqizilgan liniya optik kabeli bino ichiga kiritilgandan so‘ng, 

to‘g‘ridan-to‘g‘ri ravishda qabul qilgich-uzatgich uskunalariga ulanmaydi, chunki liniya 

kabeli juda ham mustaxkam qobiqga ega bo‘lib, egilish radiusi juda ham katta, shuning 

uchun liniya kabeli bino ichiga kiritilgandan so‘ng stansiya kabeli bilan ulanishi shart. 

Stansiya kabellari taыsimlash panelida ajraladigan optik ulagichlar yordamida optik 

---

shnurlar bilan ulanadi. Optik shnurlar ham OUQ (optik uzatish va qabul qilish 

qurilmasi) qurilmasi bilan ajraladigan optik ulagichlar yordamida ulanadi. 

 

 

7.2-rasm. Optik kabelning stansiyaga kiritilishi 

 

 Stansiya kabellarini oxirgi uskunalar bilan xamda optik kabellarni kommutasiya 

qilish uchun   optik shnurlar qo‘llaniladi (7.2-rasm). Liniya hamda stansiya kabellarini 

va optik shnurlardagi optik tolalarni ulash uchun tolalarni payvandlab ulash hamda 

optik ulagichlar yordamida (ajraladigan ulagichlar) ulash usullari qo‘llaniladi. Bularni 

e’tiborga olgan xolda ajralmaydigan optik ulagichlar soni quyidagi formula yordamida 

aniqlanadi. 

2

1























ку

ру

ажм

l

L

n

 

    n

ажм

= 

(

85000

1200

− 1) + 2 =

71 

 

Shuningdek ajraladigan ulanishlar soni han aniqlab olishimiz mumkin bo‘ladi. 

Agar magistral optik aloqa liniyasining regenerasiya uchatskasi ikki tomonida 

kabellarni stansiyaga (yoki oxirgi yoki oraliq stansiyaga) kiritish xolati yuz bersa, 

demak bitta regenerasiya uchaskasida jami 4 ta ajraladigan ulanish amalga oshirilar 

ekan. Demak: 

n

ажр 

= 4 

Loyihalashtirish jarayonida apparaturaning zahiraviy so‘nishi, transport tarmog‘ida 

qo‘llanilgan apparatura tavsiyalarini o‘zgarish holatini (lazer degradasiyasi, 

sinxrosignalning stabil bo‘lmaganligini va sxemadagi ko‘plab ravishda o‘zgarishlar 

hamda djitterning yig‘ilishi va xk.) va optik kabelning vaqt o‘tishi bilan hamda optik 

tolali aloqa liniyalarinig eksplutasiya jarayonida ko‘plab marotaba ta’mirlash, qayta 

tiklash ishlari davomida parametrlarini o‘zgarishi bo‘lib, u o‘z navbatida tolalarda 

---

qo‘shimcha ulanishlarga olib kelishiga  (ajralmaydigan  ulagichlardagi yo‘qotuvchanlik) 

oddiy qilib aytadigan bo‘lsak eskirish hisobiga parametrlarni tiklash uchun qo‘llaniladi 

va uning qiymati    αzah = 6dB. 

Regenerasiya uchastka uzunligi tolali faqatgina optik kabellarning parametrlari 

orqali aniqlanmasdan, balki liniya traktidagi ohirgi apparaturalar parametrlari orqali 

ham aniqlanadi. Optik kabeldagi maksimal ruxsat etilgan optik signalning so‘nishi, 

ajraluvchi va ajralmaydigan ulagichlarni regenerasiya uchastkasida hamda apparatura 

tugunlaridagi boshqa yo‘qotuvchanliklar tolali optik uzatish tizimining energetik 

potensiali, tolali optik ulagich elementlarining texnik sathi, qo‘llanilgan nurlantirgich 

manbaning turi va uning to‘lqin uzunligiga bog‘liq. Energetik potensial E- 

apparaturaning normal holatda ishlab lozim bo‘lgan sathlar farqini tavsiyalaydi va optik 

tolaga kiritilgan optik signalning minimal sathi – uzatgich va qabul qilgichdagi 

regeneratorda xatolar koeffisiyenti ushbu uzatish tizimi uchun o‘rnatilgan minimal 

sezgirlikga ega bo‘lgan quvvat sathining – rqab ayrimasi orqali aniqlanadi.