Axborot texnologiyalari, tarmoqlar va telekommunikatsiyalar

Foydalanilgan adabiyotlar 
[1]
Encyclopedia of modern Cryptography and Internet Security - From 
AutoCrypt and Exponential Encryption to Zero-Knowledge-Proof Keys. Bertram, 
Linda A. / Dooble, Gunther van (2019). 
[2]
Modern Cryptography: Applied Mathematics for Encryption and 
Information Security. William Easttom (2020). 
[3]
Modern Cryptography for Cybersecurity Professionals. Lisa Bock 
(2021). 
GOST 28147-89 SHIFRLASH STANDARTINING STATISTIK TAHLILI 
Ochilov Nizomiddin Najmiddin o‘g‘li 
PhD, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Davlat test 
markazi, [e-mail] 
 
Annotatsiya 
Maqolada GOST 28147-89 standarti asosida shifrlash algoritmining jadval 
yordamida tasodifiy qidirish usuli bilan statistik kriptobardoo‘liligi tahlili qilingan 
bo‘lib. GOST 28147-89 ning tasodifiy almashtirish usulini ko‘rib chiqamiz. Bu 
usullarda shifrlash protsedurasining uzoq muddatlik kalitlari sifatida ishlatilishi 
tavsiya etilgan tasodifiy almashtirish va tasodifiy almashtirishlar jadvallarini 
tanlash mezonlari keltirib o‘tiladi [2]. 
Kalit so‘zlar: shifrlash, S-bloklari, kalit, modul, almashtirish jadvali, standart. 
 
Ma’lumki, statik tahlillar almashtirish va almashtirish bloklarining 
o‘zgaruvchan qatlamlari shaklida qurilgan maxfiy kalitlarga ega yirik kriptografik 
tizimlarni sinashning yagona usulidir. Bunday usul DES shifrlash algoritmlarida 
ham tadbiq etilgan va ijobiy natijalarga erishilgan [1]. 
Bunday usularning qiyinchiligi kriptografik tizimlarga kiruvchi chiquvchi 
parametrlarni bog‘laydigan tenglamalarni shakllantirish qiyinligi bilan bog‘liq. 
Zamonaviy blok shifrlash tizimlarining ko‘p sikllik protseduralarini tekshirishda 
keng qo‘llaniluvchi ko‘rstakichlari quyidagilar: 
1.
Bitta bit bilan farqlanuvchi xar xil ma’lumotlar bloklarini (oddiy 
matnlarni) shifrlash natijasida olingan xar xil kriptogramma boshlanadigan 
algoritmning sikllar soni (mustaqil sikllar). Boshqacha qilib 
aytganda, 
algoritmning shifrlash sikllarini aniqlashda, xar bir kirish bitining chiquvchi bitga 
ta’sirini aniqlash – bitlarning ta’siri effekti; 
2.
Shirflash sikllari soni, bitta bitga farqlanuvchi shifrlangan kalit 
yordamida bir xil matnlarda bardoshli mustaqil (bir biridan farq qilmaydigan) 
kriptogrammalarni yaratadi; 
3.
Arxivlash protsedurasinidan foydalanganda uning tasodifiyligini 
tavsivlovchi shifr matnining siqilish koeffitsiyentiga bog‘liq. 
Tasodifiy almashtirishlar samaradorligini asoslashda birinchi vazifa 
shifrlashdagi har bir sikl uchun shifrlangan blokning kirish bitlaridagi 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
561 
w 
o‘zgarishlarning chiqish bitlariga ta’sirini o‘rganish. Buning uchun GOST standarti 
uchun vaqtinchalik kalitning bir qismi sifatida taqdim etilgan qidirish jadvalining 
xususiyatlari ko‘rib chiqildi va 1-jadvalda o‘z aksini topgan. Statistik tahlildagi 
m
w
 
– 
W(D
k
) 
soning matematik kutilayotgan soni mantiqiy bit summasidagi 
D
k
 
(modul 
yig‘indisi) bitlari soni. Shifrlash algoritmining 
K 
– sikldagi bitta bitga farqlanuvchi 
ochiq matnnig shifr juftligidagi 
σ
2
– bitlar yig‘indisi uchun bitta bitning 
o‘zgarishlari 
soni 
(1-2 rasmlar). 
Uzoq muddatlik kalitlarni (S-bloklari) almashtirish protsedurasiga ta’sirini 
ajratib olish maqsadida 1-jadvalning dastlabki ikkta ustunida sessiya kaliti sifatida 
nolinchi vektor ishlatilgan bo‘lib
𝐾
̅⃗
= 0
, K
0
 = K
1
 = … = K
7
 = 0. 
O‘ngdagi ikkita 
ustunda 1 – jadvaldagi nol bo‘lmagan vektorda
𝐾
̅⃗
≠
0
seans kaliti sifatida 
ishlatilgan. Bu yerda har xil bitli oddiy juft matnlardagi pozitsiyalar belgilandi. 
Shu o‘rinda savol to‘g‘iladi, siklning tartib raqamini qanday aniqlash mumkin va 
kirish bitining o‘zgarishi siklining barcha chiqish bitlariga ta’sir qilishini aniqlash 
mumkinmi? 
1-jadval GOST standartining statistik tahlili