Axborot texnologiyalari sohasida bir qator og'ir

Mantiqiy savol 
№2
Elektron va raqamli pullar deganda nimani tushunasiz?
Bugun raqamli texnologiyalar iqtisodiyotimizning barcha tarmoqlariga 
jadal kirib bormoqda. Elektron tijoratning rivojlanishi, turli to‘lov xizmatlarini 
etkazib beruvchilar o‘rtasida raqobat muhitining shakllanishi va kuchayishi, 
chakana to‘lovlar bo‘yicha tranzaktsion xarajatlar qisqartirilishini, shuningdek, 
to‘lovlarni amalga oshirishda moliyaviy institutlarning vositachiligini talab 
etmaydigan innovatsion va jozibador to‘lov vositalarining joriy qilinishini taqozo 
etdi.O`zbekiston Respublikasining “To`lovlar va to`lov tizimlari to`g`risida”gi 
Qonuni 3-moddasida elektron pullarga ta`rif quyidagicha ta`rif berilgan
elektron 
pullar
 — elektron pullar emitentining elektron shaklda saqlanadigan hamda 
elektron pullar tizimida to‘lov vositasi sifatida qabul qilinadigan shartsiz va 
chaqirib olinmaydigan pul majburiyatlari
1
.
Ushbu normani misol orqali
tushuntirsak, bank va uning mijozlari o`rtasidagi munosabat bank pulni eltron 
tarzda mijozning hisob raqamiga o`tkazib berdi va mijozning plastik ya`ni
kartasiga u moddiy ko`rinishga ega emas holada elektron shakldakelib tushdi yni 
bank qaytarib olish imkoniyatiga ega emas ya`ni uni chaqirib olish imkoniyatiga 
ega emas. Ushbu qonun asosida “O`zbekiston Respublikasi hududida elektron 
pullarni chiqarilishi va muomalada bo‘lishi qoidalari” ishlab chiqilgan 
Qoidaga ko`ra, emitent, operator, elektron pullar tizimining agenti, elektron 
pullar egasi, shuningdek, emitent bilan shartnoma tuzgan banklar, to‘lov 
tashkilotlari, yakka tartibdagi tadbirkorlar yoki yuridik shaxslar elektron pullar 
tizimining subyektlari hisoblanadi. Bunda elektron pullar tizimining ishlashini 
ta’minlaydigan bank yoki tegishli litsenziyaga ega bo‘lgan to‘lov tashkiloti – 
elektron pullar tizimining operatoridir. Emitent yoki emitent bo`lmagan boshqa 
1
O`zbekiston Respublikasining “To`lovlar va to`lov tizimlari to`g`risida”gi Qonuni

---

6
bank operator bilan tuzilgan shartnoma asosida elektron pullar tizimining hisob-
kitob banki sifatida faoliyat yuritishi mumkin. Ta’kidlash joizki, emitent o‘z 
faoliyatini boshlashi uchun, eng avvalo, elektron pullarni chiqarish va realizatsiya 
qilishi to‘g‘risida Markaziy bankka belgilangan shakldagi xabarnoma va unga 
ilova sifatida operator bilan tuzilgan shartnoma hamda elektron pullar tizimi 
sub’ektlari bilan tuziladigan shartnomalar namunalarini yuborishi zarur. Bugungi 
kunda electron pullardan deyarli har kuni foydalanamiz maslan bozorda transport 
vositalarida deyarli hayotimizning barcha jabhalarida