Axborot o‘lchash tizimlari. O‘lchash texnikasida mikroprotsessorlarni qo‘llash. Reja

Axborot - o‘lchash tizimlari. O‘lchash texnikasida mikroprotsessorlarni qo‘llash.


Reja:

1. 
   Axborot-o‘lchash tizimlari to‘g‘risida umumiy ma’lumot. AO‘Tlarining asosiy strukturalari
   
2. 
   Mikroprotsessor va mikro EHMli axborot-o‘lchash tizimlarini elektro energetikaning dispetcherlik boshqarilishida qo‘llanishi
   
3. 
   Simlar va kabellar orqali aloqa o‘rnatish
   
4. 
   O‘lchash texnikasidagi yangi va avtomatlashtirilgan tizimlar
   

1. Axborot-o‘lchash tizimlari to‘g‘risida umumiy ma’lumot. AO‘Tlarining asosiy strukturalari
Sanoat va qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishida nazorat qilinadigan parametrlarning ko‘pligi va o‘zaro bog‘liqligi, jarayonlar sharoitlarining o‘zgarib turishi va boshqa xususiyatlar tufayli alohida texnik vositalar yordamida o‘lchash va boshqarish mumkin bo‘lmay qoladi. Shuning uchun ishlab chiqarish sharoitida ma’lumotlarni olish, uni qayta ishlash, saqlash va qulay shaklda uzatish uchun maxsus texnik o‘lchash vositalari talab qilinadi. Bu vositalar axborot -o‘lchash tizimlari (AO‘T) deb yuritiladi.
AO‘T - o‘zaro funksional bog‘langan bir necha fizik kattaliklarni o‘lchovchi o‘lchash vositalari va yordamchi qurilmalarning majmuasi bo‘lib, axborotni olish va saqlash kabi vazifalarni bajaradi. AO‘T vazifasiga ko‘ra o‘lchash axborotini to‘plovchi tizimlar, texnologik jarayonlarni nazorat qiluvchi tizimlar, diagnostik va teleo‘lchash tizimlariga bo‘linadi.
O‘lchash axborotini yig‘ish uchun mo‘ljallangan tizimlar o‘lchash tizimlari deb ataladi. Nazorat qilish tizimlari ishlab chiqarish mashinalar va tizimlari deb ataladi. Nazorat etish tizimlari ishlab chiqarish mashinalar va agregatlarning parametrlaridan foydalanish jarayonida avtomatik nazorat qilish uchun mo‘ljallangan. Diagnostik tizim, mashina va jihozlarni ishga yaroqligini tekshirish uchun qo‘llaniladi. Teleo‘lchov tizimlari uzoq masofadagi ob’ektlardan o‘lchash axborotini olish uchun qo‘llaniladi. AO‘Tlarning tarkibida EHM mavjud bo‘lib uning yordamida o‘lchangan ma’lumotlarga ishlov berish, o‘lchash jarayonini boshqarishdan tashqari butun kompleks ishlatilishini yagona algoritmga birlashtiradi.
Shuning uchun AO‘T tarkibiga kiruvchi funksional qismlar energetik, axborot, metrologik, konstruktiv va ishlatilishi bo‘yicha moslangan bo‘lishi kerak. Bundan tashqari AO‘T funksional qismlarini birlashtirish uchun ularning elektrik, magnit, mexanik va metrologik xususiyatlari ham unifikatsiyalangan b o‘lishi kerak. Bu masalalarni standart interfeyslar (inglizcha muvofiqlashtirish so‘zidan) yordamida bajariladi. AO‘Tlar uchun mo‘ljallangan interfeyslar o‘lchash interfeyslari deb ataladi. Bunday interfeyslar mikroprotsessorlar asosida ishlaydi.

1-rasm. Ishlab chiqarishni zamonaviy sanoat avtomatlashtirilgan boshqarish tizimining tarkibi.

Axborot-o‘lchash tizimlarining asosiy strukturalari

Zamonaviy AO‘Tlar, ularning funksional qism (FQ)lari orasida axborot signallari almashish usullariga qarab markazlashtirilmagan va markazlashtirilgan AO‘Tlarga bo‘linadi. Markazlashtirilmagan boshqarishga ega bo‘lgan AO‘Tlarda axborot har bir FQ yordamida ketma-ket o‘zgartiriladi. Bunday AO‘T sodda va arzon bo‘lsada, lekin imkoniyatlari chegaralangan bo‘ladi.
Markazlashtirilgan AO‘Tda bitta alohida boshqarish qurilmasi kontrolerlar mavjud bo‘lib, ma’lum dastur bo‘yicha barcha FQlar ish faoliyatini vaqt bo‘yicha moslashtirilib turiladi. Bu tipdagi AO‘Tlar magistral va birlashgan tizimlarga bo‘linadi.
Radial AO‘Tlarda FQlarning o‘zaro aloqasi kontrolerlar ishlab chiqaradigan boshqaruvchi signal yordamida amalga oshiriladi. Bu tipdagi AO‘T larda ehtiyojga qarab FQlar soni oshirilishi mumkin. Lekin bu butun tizimni ishlash jarayoniga salbiy ta’sir etadi. Magistral strukturali AO‘Tlarda FQlar ish faoliyati bir vaqtda boshqariladi. Magistral sxema yordamida kontrolerlardan nafaqat boshqaruvchi signal, balki uning manzili (adresi) ham uzatiladi. Radial magistral strukturali sxemalar axborotni o‘zgartirish tezligi AO‘Tlarning axborot hajmlari va o‘zgartirish tezligini oshirishga imkoniyat beradi.
AO‘Tlarni kelajakda takomillashtirish mikroprotsessor va mikro EHMlarni qo‘llash, ya’ni o‘lchash-hisoblash majmualarini yaratishni taqozo etadi. Energetik tizimlarda murakkab hisoblash va mantiqiy masalalarni echish lozim bo‘lgani uchun axborot hisoblash kompleksi tarkibida murakkab mikroprotsessor tizimlar qo‘llaniladi.