Axborot kutubxona katalogi va fondi

«Kartoteka»va«katalog»
  turli  tushunchalardir.  Katalog  degan- 
da  bibliografiya  yozuvining  asosiy  elementi  hisoblangan  hujjat 
saqlashning  shifri,  uning  tarkibi  va  ma’nosini  ochib  beradigan 
aniq  bir  fondga  mosligi  tushuniladi.  Kartoteka  esa  yuqoridagi 
majburiyatlardan  xoli  bo‘lib,  uni  katalogdan  olish  maxsus  qoida 
bilan  chegaralangan.
Bularning  barchasi  qanday  boshlangan  edi.  1964-yili  Kon- 
gress kutubxonasi 
«Machine-Readable  Cataloging»
  loyihasi barcha 
izlanishlarini boshladi.  Shu  tarzda  butun dunyoga tanish bo‘lgan 
MARC abbreviaturasi  hosil  bo‘ladi.  Bir yildan so‘ng  mashina to ­
monidan  o‘qiladigan  yozuv  formati paydo  bo‘ladi.
173

---

1965—1968-yillarda  esa  MARC2  loyihasi  amalda  qo‘llanila 
boshlandi.  1968-yiIdan  MARC2  formati  bilan  ishlash  yo'lga 
qo'yikli  va uning birinchi bosqichida ingliz tilidagi kitoblar kata- 
loglashtirildi.  Keyinchalik  esa  bibliografik  yozuvlar  formati  ar- 
xivlangan  dasturlar,  audiovizual  materiallar  kompyuter  fayllari, 
filmlar  va  h.k.lar  uchun  ishlab  chiqildi.  Bibliografik  yozuvlarni 
o‘nlab  tillarda  kiritish  mumkin.
MARC  ko‘pgina  davlatlarda  tez  tarqaldi.  U  davrga  borib 
Kongress  kutubxonasida  uning  navbatdagi  tahriri  tayyorlangan 
va  bungacha  bir  nechta  versiyalari  mavjud  edi.  AQSHda  qayta 
ishlangan M ARCni USMARC deb nomlashga kelishildi (aslida u 
MARC3  edi).  Bu to‘xtamga kelish ayrim anglashilmovchiliklarni 
keltirib chiqardi. Milliy standartlarning ayrim qismlari USMARC 
asosida  ishlab  chiqila  boshlandi,  lekin  ularning  abbreviaturalari 
bu faktni namoyish eta olmadi.  Formatning oxirgi tahriri original 
nom oldi,  u  MARC21  edi.
MARC  formatining  paydo  bo'lishi  avvalambor AQSH  kutub­
xonalarida  Online  kataloglarini  hosil  qilishga  olib  keldi,  ular tez 
va  deyarli  ham m a  yerda,  jum ladan  Kongress  kutubxonasi  yoki 
NYU-YORKning  katta  kitob  saqlash  joylarida  ham  qoMlanila 
boshladi.