Axborot kutubxona katalogi va fondi

7.5.  Axborot-kutubxona  fondini  butlash
 
va  hisobga  olish
Kutubxonachi  avvalo  kutubxonaning  turi,  tipi va modelini h i­
sobga  olib,  uni  kitob  bilan  butlashga  harakat  qilishi  lozim.  But­
lash  kitobxonning  talabi,  qiziqishi va kutubxonani vazifasiga  mos 
keluvchi  kitoblarni  olish ham da doimo  yangilab turish demakdir. 
Butlash kutubxona  fondini  tashkil  qilishning  asosi  bo‘lib,  kutub­
xona  faoliyati kitob  olishdan boshlanadi.
Butlashda  asosan  mazkur  kutubxona  joylashgan  hududning 
iqtisodiy,  madaniy,  m a’naviy  tomonlarini,  u  yerdagi  aholining 
tarkibi,  talabi  va  qiziqishini  inobatga  olish  ham  lozim.  Bundan 
tashqari  markaziy  kutubxonada  ushbu  joyda  qanday  tashkilot 
va  muassasalar  mavjudligi  va  ular  kutubxonalari  haqida  to‘liq 
ma’lumot  (kartoteka)  bo‘lishi  lozin.  Shundan  so‘ng  kitob  ol­
ish  manbalari  aniqlanib,  ular  bilan  shartnomalar  tuziladi.  Kitob 
olishga  uch xil  butlash  mavjud:
1. Joriy butlash — nashr qilingan va qilinayotgan kitoblarni olish.
2.  Retrospektiv  — ilgari  nashr etilgan kitoblarni olish.
3.  Fonddan  chiqarish  —  eski,  yirtilgan  kitoblarni  fonddan 
chiqarib  tashlash.
U larning  ichida  eng  asosiysi joriy  butlash  bo‘lib,  unda  kitob­
larning  80—90  foizi  olinadi,  retrospektiv  butlashda  yetishmayot- 
gan  kitoblar olinadi.
Yangi  ochilayotgan kutubxona boshlang‘ich butlovdan boshla­
nadi.  Unda  kitobxonlar  talabini  ma’lum  miqdorla  qondiradigan 
kitoblar  bo‘lishi  lozim.  Bu  fondning  qancha  va  qanday  bo‘lishi
144

---

kutubxona  tipi  va  turiga  bog‘liq  boladi.  Kutubxona  fondini  but- 
lash to'rt bosqichdan iborat.