Axborot kutubxona katalogi va fondi

Ijtimoiy  omillar. 
Kutubxonachining  vazifasi  —  kutubxona 
fondlarining  ijtimoiy  ahamiyatini  tushuntirish,  har  bir  kitob- 
xonga  kutubxona  hamda  kitobdan  foydalanish  qoidalarini  sing- 
dirish,  kitob  bilan  muomala  qilishda  tegishli  malaka,  ko‘nikma 
va odatlarni egallashga yordam berishdir.  Chiroyli  nashr qilingan 
kitob ham kitobxonlarni u bilan noto‘g‘ri munosabatda bo‘l ishdan 
saqlaydi.  Shuning  uchun  har  bir  kitob  va  butun  fondning  tashqi 
ahvoliga  e’tibor  berish  g‘oyat  muhimdir.  Kutubxonachi  kitob-
162

---

xonlarni  kitobga bo‘lgan ehtiyotkorona  munosabatini yoshligidan 
asta-sekin  tarbiyalab  bormog‘i  lozim.  Shuni  esda  tutish  kerak- 
ki,  kitobxonlarga  munosabatni  yoshlikdan  to‘g‘ri  yo‘lga  sola  ol- 
masak,  salbiy  odatlar  borgan  sari  ildiz  otishi  mumkin.  Zararli 
odat  va  ko‘nikmalar  avvalambor  oilada,  keyin  bog‘cha,  maktab- 
da  yo‘qolishi  kerak.  Bola  har  bir  kitob  —  katta  mehnat  mahsuli 
ekanini va mehnatni qadrlash kerakligini  anglashi  kerak.  Bunday 
ishontirishning  eng  ta’sirli 
usuli
  bolalarga  kitobning  «dunyoga 
kelish» jarayonini  ko£rsatishdir.  Iloji  bo‘lsa  mehnat jarayonlarini 
ko‘rsatish,  ta’mirlashlarni  o‘rgatish lozim
Kutubxona  kitoblariga  ehtiyotkor  munosabatda  bo‘lishning 
m uhim ligini  anglashni  kitobxonning  ongiga  singdirish  uchun 
kutubxonachi  unda  zaruriy  ko‘nikm a,  malaka  va  odatni  tarbi- 
yalaydi.  Bu jarayon qanchalik oldinroq boshlansa,  u shunchalik 
ko'proq  samara  beradi.  H ar  bir  kitobxon  kutubxonadan  foy­
dalanish  qoidalarini  bilishi  zarur.  Kutubxonadan  foydalanish 
qoidasi  va  kitobni  ehtiyot  qilish  qoidasi  kutubxonaga  kirave- 
rishda  ko‘zga  tashlanishi  zarur.  Kutubxona  kitoblarini  ehti­
yot  qilishning  asosiy  qoidalari  quyidagilar:  kitobni  bukla- 
maslik,  kitobga  yozmaslik,  chizm aslik,  turli  narsalarni  ichiga 
solib  qo‘ymaslik,  sahifalarini  buklamaslik,  yirtmaslik,  to‘g‘ri 
varaqlash,  to‘geri joyiga  qo‘yish.
Kutubxona  kitoblariga  noto‘g‘ri  munosabatda  bo‘lish  ular­
ning  shikastlanishiga,  kutubxonaga  o‘z  vaqtida  qaytarilmas- 
ligiga,  yo'qolishiga,  boshqa  shaxslarga  berib  yuborilishiga, 
o‘g‘irlanishga  olib  keladi.  Qonunlarda  kutubxona  fondlariga 
zarar  yetkazgan  shaxslar  jinoiy  va  m a’muriy  jazoga  tortilishi 
ko‘rsatib  o‘tilgan.
Kitoblarning  shikastlanishiga  qarshi  kurashish  uchun  kitob­
xon  hamda  kutubxonachi  kitob  bilan  madaniy  muomala  qila 
bilishi  kerak.  Kutubxonachi  foydalanilgan  kitobni  qaytarib 
olayotganda  sahifalarini,  tashqi  holatlarini,  rasmlar,  chizma- 
lar,  fotonusxalar  bor-yo'qligini  tekshiradi.  Mutolaa  uchun  olin- 
gan  kitoblar  o‘z  vaqtida  qaytarilmasligiga  qarshi  choralar  asosan 
qarzdor  kitobxonga  zudlik bilan  qaytarish  tog'risida  ogczaki  yoki 
yozma  eslatishdan  iborat.  Kutubxonadan  foydalanish  qoidasiga
163

---

binoan  kitobxonga  2  martagacha  eslatiladi.  Kitob  o‘g‘irlanishini 
keltirib  chiqaradigan  sabablar  asosan  ayrim  kitobxonlar  saviyasi- 
ning  pastligi,  ayrim  kutubxonachilarning befarqligidir.