|
Texnologiyalar yadrosi
Texnologiyalarni qo‘llab-quwatlash tarmoqlari
Texnik
—
2.2 - rasm . Texnologiyalar tarkibi.
16
Наг qanday axborot texnologiyasining maqsadi - belgilangan
tashuvchi vositada talab qilingan sifat darajasida kerakli axborotlami
olishdir. Ayni paytda axborotlami qayta ishlash jarayonining
tezkorligi va ishonchliligi, axborot resursidan foydalanish jara
yonining ko‘p mehnat talab qilishiga, m a’lumotlami qayta ishlash
qiymatiga nisbatan cheklashlar bor.
Zamonaviy axborot texnologiyalari rahbarlarga, mutaxassis-
larga, texnik xodimlarga axborotlami qayta ishlash va qaror qabul
qilishda, o‘z vaqtida ishonchli va kerakli hajmda axborot olish,
avtomatlashtirilgan ofislar tashkil etish, kompyuterlar va aloqa
vositalarini qo‘llagan holda tezkor majlislami o‘tkazish uchun
m o‘ljallangan zamonaviy axborot tizimlarini yaratish imkonini
beradi.
Axborotlami uzatish va almashtirishga ehtiyojni insoniyat o‘z
rivojlanishining eng dastlabki pallalaridayoq sezgan. Agar boshida
axborotlami uzatishni jadallashtirish uchun gulxanlar, choparlar,
keyin pochta semaforli telegraf va boshqalardan foydalanilgan
bo‘lsa, elektr telegraf va telefonning kashf qilinishi bilan
axborotlami uzatish imkoniyatlari tubdan o ‘zgardi. Radio va
televidenie, keyin kompyuterlar, aloqaning raqamli tizimlari va
hisoblash tarmoqlarining kashf qilinishi,
1978-yilda birinchi
SHKning kashf qilinishi va uning axborotlami jamlash, qayta
o‘zgartirish hamda uzatishning xuddi uskunaviy vositasi sifatida
benihoya tez tarqalishi va rivojlanishi yangi avtomatlashtirilgan
axborot texnologiyalarini amalda inson faoliyatining barcha
sohalariga tadbiq etishga imkon berdi. Aloqa vositalari axborotlami
ishlab chiqish, jamlash va aks ettirish sohasidagi yutuqlarini
intcgratsiyalash
avtomatlashtirilgan
axborot
texnologiyalarini
shakllanishiga ko‘maklashdi (2.3 — rasm).
Avtomatlashtirilgan
axborot
texnologiyalarining
asosini
quyidagi texnik y u tu q la r tashkil qiladi:
•magnitli va optik disklar kabi mashina manbalarida axbo-
rotlaming katta hajmlarini jam lash vositalarini yaratish;
•am alda yer sharining istalgan nuqtasida axborotlami qabul
qilish, foydalanish va uzatishga imkon bemvchi radio va televizion
aloqa, teleks, telefaks, aloqaning raqamli tizimlari kompyuter
17
tarmoqlari, kosmik aloqa kabi turli xildagi aloqa vositalarini
yaratish;
•belgilangan algoritmlar bo‘yicha axborotlami ishlab chiqish va
aks ettirishga bilim lam i jam lash va generatsiyalashga imkon
beruvchi kompyuterlami, ayniqsa, shaxsiysini yaratish.
Avtomatlashtirilgan axborot texnologiyalari barcha axborot
operatsiyalarini avtomatlashtirish doirasini oshirishga va demak,
jam iyatning ilmiy-texnik taraqqiyotini jadallashtirishga yo‘nal-
tirilgan.
Falsafiy m a’noda axborotlar haqiqiy dunyoning aks ettiri-
lishidir; u bir xaqiqiy obyekt boshqa bir haqiqiy obyekt haqida ega
bo‘lingan m a’lumotlardir, Snunday qilib, axborot tushunchasi u aks
ettirayotgan belgilangan obyektning xususiyati bilan bo g ‘liq.
Axborotlar matematik turdagi mavhum tushunchalam i ham o ‘z
ichiga olishi mumkin. Ammo bir qator xususiyatlari axborotlam i
moddiy dunyoga yaqinlashtiradi. Masalan, axborotlami olish,
yozish, uzatish, o ‘chirish mumkin. A xborotlar y o ‘qdan vujudga
kelishi mumkin emas. Ammo axborotlam i real dunyodan ajratuvchi
xususiyatlari bor.
Axborotlami bir tizimdan boshqasiga uzatishda uning uzatuvchi
tizimdagi soni kamaymaydi, uzatuvchi tizim da uning soni qoidaga
ko‘ra qo ‘paysa ham. Bundan tashqari axborotlami uning man-
balaridan mustaqilligi kuzatiladi, chunki turlicha jism oniy muhitlar
b o ‘yicha uning semantikasi, y a’ni mazmundorligi, mazmunidan
qat’iy nazar turli-tum an jism oniy signallar yordam ida o ‘zgartirilishi
mumkin. Har qanday moddiy obyekt haqidagi axborotlar kuzatish
y o ‘li bilan, tabiiy yoki hisoblash tajribasi yoki mantiqiy xulosa y o ‘li
bilan olinishi mumkin. Shu munosabat bilan, axborotlar tajribagacha
bo‘lgan yoki tajriba va dalillardan ayrim va tajribadan keyingi yoki
tajriba va dalillarga asoslangan, o ‘tkazilgan tajriba natijasida
olinganlarga boMinadi.
M oddiy dunyoda axborotlar almashuvi, uning o‘zgarishi va
uzatilishi sodir b o ‘lishi uchun axborotlaming manbasi, uzatkich,
aloqa kanali, qabul qiluvchi va axborotlar oluvchisi b o ‘lishi kerak.
Uzatish muhiti axborot manbasi va oluvchisini axborot tizimiga
birlashtiradi (2.4 - rasm). Bunday axborot-komm unikatsiya texno
logiyalari nafaqat odamlar orasida vujudga keladi. Axborotlar
IX
almashish hayvonot va o ‘simlik dunyosida ham sodir boMadi. Agar
inson axborot tizim larining ishtirokchisi bo‘lsa, unda gap m a ’naviy
axborotlar, y a ’ni inson tomonidan aks ettiriladigan axborotlar haqida
ketadi. A xborotlami oluvchi uni axborotlardan qanday vazifa uchun
foydalanishiga muvofiq baholanadi. Shu bois ham axborotlar
nisbiylik xususiyatiga ega. Bitta axborotning o ‘zi bitta oluvchi
uchun chuqur m a’noga ega va g ‘oyatda qimmatlidir, boshqasi uchun
esa oldindan m a’lum yoki foydasizdir. Masalan, yuqori energiyali
zarrachalar fizikasidagi so‘nggi yutuqlar haqidagi axborot yadrochi
fizik uchun ju d a muhim va agronom uchun butunlay foydasizdir.
A xborotlar turlari b o ‘yicha tasniflanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
