«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

Brouzer tushunchasi va ularning vazifasi. 
Internet tarmog'ida 
foydalanuvchilarga 
tarmoq 
resurslaridan 
erkin 
foydalanish 
imkoniyatini berish uchun WEB serverlar quriladi. Bunday 
serverlarda Intemetda taqdim etilgan axborotning katta qismi 
jamlanadi. Foydalanuvchining ixtiyoriy axborotni olish tezligi 
bunday serverlami qanday qurishgabog‘liq.
Internet Explorer Opera Firefox
9.6-rasm. Internet tarmog‘i brouzerlarni
231

---

WEB-texnologiyasining 
hozirgi 
kunda 
brouzerlar 
deb 
ataladigan axborotni ko‘rish uchun m o‘ljallangan o ‘ndan ortiq turli 
vositalari 
mavjud. 
Brouzer 
web-sahifalarni 
k o ‘rish 
dasturi 
hisoblanadi. 
Bunda 
brouzerga 
yuklangan 
veb 
sahifadagi 
Giperbog‘lanishga sichqoncha ko‘rsatkichi bilan bosilsa, avtomatik 
ravishga ushbu bog‘lanishda ko‘rsatilagan sahifa brouzerga 
yuklanadi. Bunday hollar hech qanday sahifaning manzilini kiritish 
shart emas, chunki giperbog‘lanish barcha kerakli m a’lumotga ega 
hisoblanadi. Brouzer web-sahifada HTML teglarini topib, ular talabi 
b o ‘yicha m a’lumotni ekranga chiqaradi. Teglaming o ‘zi esa ekranda 
aks ettirilmaydi.
Bugungi kunda brouzerlarning juda ko‘plab turlari mavjud. Eng 
mashhurlari: 
Internet 
Explorer 
(Windows 
operatsion 
tizim
tarkibidagi dastur), Opera, FireFox.
In te rn e t rad io va televideniye. WWW tarmog‘idagi m a’lu- 
motlardan foydalanish uchun faqatgina brouzerlarning xizmati 
kamlik qiladi. Y a’ni audio hamda video hujjatlami aks ettiruvchi 
tezkor dasturlar ham mavjuddir. Bu dasturlar serverlarda joylashgan 
yoki to ‘g ‘ridan - to ‘g ‘ri uzatilayotgan audio hamda video 
hujjatlardan foydalanishga imkoniyat yaratadi. Real rlayer, Quck 
rlayer, Cosmo rlayer, Media rlayer dasturlari shu kabi vazifalami 
bajaradi.
Hozirgi kunda 0 ‘zbekistonda ham Internet texnologiyalarini 
rivojlanishi natijasida ko‘pgina radio eshittirishlarini internet orqali 
tinglash mumkin. Avvaliga brouzer yordamida kerakli radio- 
kanalning veb saxifasi topiladi va shundan so‘ng eshittirish 
to‘g ‘ridan - to ‘g ‘ri internet tarmog‘iga uzatilayotgan kanalga 
bog‘lanadi. Shunda operatsion tizimda mavjud bo‘lgan namoyish 
dasturlaridan biri ishga tushishi natijasida foydalanuvchi ushbu 
radiokanalni tinglash imkoniyatiga ega bo'ladi.
Bundan 
tashqari 
Internet 
tarmog‘i 
orqali 
televizion 
ko‘rsatuvlami ham tomosha qilish mumkin. Ushbu holatda ham 
radio eshittirishlar kabi m a’lum veb saytlarga bog‘lanish va ular 
orqali ko‘rsatuvlami tomosha qilish imkoni mavjud. Bunday veb 
saytlarga mtrk.uz, oriat.uz saytlarini misol keltirish mumkin.
232

---