«Axborot- kommunikatsiya texnologiyalari» kafedrasi

1 
-foydalanuvchilar va ma’lumotlarning 
haqiqiyligini tasdiqlash, tekshirish;  
 
2 
-
o’zaro muomalaga kirishib ma’lumot 
almashinuvchi  tomonlarning bir-birlariga zarar 
keltirish yoki aldash maqsadida qasddan 
qiladigan har-qanday hatti harakatlarini qayd 
qilishni va oldini olishni ta’minlash zarur.  
 

---

43 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4-ilova 
 
 
Demak, zamonaviy kritpografiya – 
axborotlarning  aloqa tarmog’ida 
almashinuvi jarayonlarida ularning: 
-maxfiyligini (konfidentsialligi ta’minlash);  
-to’liqligini  (o’zgartirilmagaligini aniqlash);  
-autentifikatsiyasi (foydalanuvchilarning haqiqiyligini aniqlash);  
-tomonlarning avtorlikni tan olmasligi kabi xolatlarning oldini olishni 
ta’minlash;  
-kalitlarni yaratish, tarqatish va  boshqarishni ta’minlash;  
kabi masalalarni yechish bilan shug’ullanuvchi bilim sohasi hisoblanadi. 
Amalga oshirish usullariga bog’liq bo’lmagan holda axborotni himoyalashning 
zamonaviy kriptografik tizimlariga quyidagi umumiy talablar qo’yiladi:  
•  shifrlash algoritmini bilish shifrmatn kriptobardoshliligini tushirib yubormasligi 
lozim. Barcha kriptotizimlar bu talabga javob berishi kerak;  
•  shifrlangan xabarning biror qismi va unga mos ochiq matn asosida kalitni 
aniqlash uchun zarur bo’lgan amallar soni mumkin bo’lgan umumiy kalitlarga 
sarflanadigan amallar sonidan kam bo’lmasligi kerak;  
•  shifrlangan matndan ochiq matnni hosil qilish uchun mumkin bo’lgan kalitlar 
to’plamini to’la ko’rib chiqish amallari soni qat’iy past ko’rsatkichga ega 
bo’lishi va zamonaviy kompьyuterlar imkoniyatlari chegarasidan chiqib ketishi 
kerak;  
•  shifrlash algoritmini bilish himoyaga ta’sir qilmasligi kerak;  
•  kalitdagi yoki boshlang’ich ochiq matndagi kichik o’zgarishlar shifrlangan 
matnni tubdan o’zgartirib yuborishi kerak;  
•  shifrlash algoritmining tarkibiy elementlari o’zgarmas bo’lishi lozim;  
•  shifrlash jarayonida qo’shilgan qo’shimcha bitlar shifrmatnda bir butunligini 
saqlashi va yetarlicha yashirilgan bo’lishi talab etiladi;  
•  shifrmatn uzunligi ochiq matn uzunligiga teng bo’lishi kerak;  
•  shifrlash jarayonida ketma-ket qo’llaniladigan kalitlar o’rtasida o’zaro oddiy va 
oson bog’liqlik bo’lmasligi kerak;  
•  mumkin bo’lgan kalitlar to’plamidagi ixtiyoriy kalit, shifrmatnning 
kriptobardoshliligini ta’minlashi kerak;  
•  algoritm ham dasturiy, ham apparatli realizatsiyaga qulay, va kalit uzunligining 
o’zgarishi, shifrlash algoritmining sifatini pasaytirmasligi kerak.