«Axborot- kommunikatsiya texnologiyalari» kafedrasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Faol hujum turlari imitatsiyalash deyiladi.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
simmetrik kriptotizimlar 
 
 
Sust hujum 
 
 
Faol hujum 
mahfiy ma’lumotni aloqa tarmog’ida uzatilayotganda  
eshitish, tahlil qilish, yozib olish kabi hatti-
harakatlardan iborat bo’lib, uzatilayotgan ma’lumot 
qabul qiluvchiga o’zgarishsiz yetib boradi. 
mahfiy  ma’lumot  uzatish  jarayonini  uzib  qo’yish, 
modifikatsiyalash, 
qalbaki 
 
shifr 
ma’lumotlar 
tayyorlash kabi hatti-harakatlardan iborat . 
Shifrlash va deshifrlash  algoritmlari juftligi kriptotizim yoki 
shifrtizim deyiladi. Quyidagicha belgilashlar kiritib olamiz:  
T - ochiq matn;  
T
1
- shifr matn (kriptogramma);  
E - shifrlash algoritmi;  
D - deshifrlash algoritmi;  
K
1 
– shifrlash kaliti;  
K
2 
– deshifrlash kaliti.  
 
Ushbu belgilashlarga nisbatan  shifrlash va deshifrlash jarayonini quyidagicha 
tengliklar bilan ifodalash mumkin:  
E
K 
 (T) = T
1
,  
D
K 
 (T
1
) = T,  
Bu yerda  
 D
K  
(E
K 
 (T)) = T  
sharti bajarilishi zarur.  
Simmetrik kriptotizimlar uchun k
1  
= 
 
k
2 
 tenglik o’rinli bo’ladi, ya’ni shifrlash va 
deshifrlash kalitlari bir xilda.  
Asimmetrik kriptotizimlarda esa k
1
 k
2 
 bo’lib, k
1  
 -kalit, k
2 
 -kalit bilan bog’liq 
bo’lsada, k
1  
 -kalitni bilish, k
2 
 -kalitni topish imkonini bermaydi. Shuningdek, k
1  
 - 
ochiq kalit, 
 
k
2 
 - esa yopiq kalit deb ham yuritiladi.  
 

---

46 
 
 
 
 
 
 
Uzlukli tizimda ochiq matnning har bir harf yoki simvoli alohida shifrlanadi. 
 Blokli tizimda esa ochiq matnni biror fiksirlangan uzunliklarga teng bo’linib 
chiqib, ushbu uzunliklar bo’yicha  shifrlash amalga oshiriladi.  
 
 
Bu yerda,  
K
1
– ochiq kalit;  
K
2
- yopiq kalit;  
T – ochik matn(shifrlanishi kerak bo’lgan maьlumot);  
E - shifrlash algoritmi;  
D- deshifrlash algoritmi;  
T
1
 – shifrmatn;  
H – yovuz niyatli shaxs;  
5-ilova 
“Aqliy hujum” metodini qo’llashdagi asosiy qoidalar: 
1.  Bildirilgan fikr-g’oyalar muhokama qilinmaydi va baholanmaydi. 
uzluksiz 
blokli 

---

47 
 
Aniq va to’g’ri javob tanlab olinadi 
2.  Bildirilgan har qanday fikr-g’oyalar, ular hatto to’g’ri bo’lmasa ham   inobatga olinadi. 
3.  Har bir ta’lim oluvchi qatnashishi shart. 
Quyida (1-chizma) “Aqliy hujum” metodining tuzilmasi keltirilgan.