Avtotransformatorda birlamchi va ikkilamchi chulg`amlar elektr jihatdan

O`lchash transformatorlari 
O`zgaruvchan tokning yuqori kuchlanishli zanjirlariga ulanadigan o`lchov 
asboblarining o`lchash chegaralarini kengaytirish maqsadida kuchlanish va tok 
transformatorlaridan 
foydalaniladi. 
Chunki 

bunday 
zanjirlarda 

o`lchash 
chegaralarini qo`shimcha qarshilik shuntlar yordamida kengaytirish mumkin emas, 
negaki o`lchash asboblarining chulg`amlari yuqori kuchlanish ostida bo`lib, undan 
foydalanishda xizmat ko`rsatuvchi shaxs hayoti uchun katta xavf tug`iladi. 
Yuqori kuchlanishli tarmoq va asbob-uskunalarni himoya qilish uchun turli 
himoya relelaridan foydalaniladi. Ular ham tarmoqqa o`lchash asboblari kabi tok 
va kuchlanish transformatorlari yordamida ulanadi. 

Kuchlanishni o`lchash transformatori. 
Kuchlanish transformatorining 
zanjirga ulanish sxemasi va uning belgilanishi 13-rasm, a va b da ko`rsatilgan. 
Yuqori kuchlanishli birlamchi chulg`amning o`ramlari soni O`
1
nisbatan 

ko`p bo`lib, tarmoqqa parallel ulanadi, ya`ni o`lchanadigan kuchlanish bevosita 

ta`sir ettiriladi. Ikkilamchi chulg`amning o`ramlari soni O`
2 
nisbatan kam bo`lib, 

unga vol`tmetr, vattmetr, schyotchik va boshqa asboblarning kuchlanish g`altaklari 

ulanadi. 

34 

Kuchlanish transformatorlaridagi birlamchi chulg`amning nominal kuchlanishi 
U
1nom

yuqori kuchlanishli tarmoqning yoki qurilmaning nominal kuchlanishiga, 

ikkilamchi chulg`amning nominal kuchlanishi U
1nom 
esa 100 V ga teng qilib 

olinadi. Kuchlanish transformatorlari bir fazali va uch fazali qilib ishlab 

chiqariladi. 
Bunday 
transformatorlarning 

transformatsiya 

koeffitsienti: 


W

W

U

U

k

ном

ном

U
2
1

2
1
; 

O`lchanayotgan 

kuchlanishning 
haqiqiy 
qiymatini 
bilish 
uchun 

vol`tmetrning ko`rsatishini transformatsiya koeffitsienti k

U
ga ko`paytirish kerak. 

Kuchlanish transformatorining past kuchlanishli ikkilamchi zanjirida o`ta 

yuklanish yoki qisqa tutashiishdan saqlanish maqsadida himoya saqlagichlari 
o`rnatiladi. Ayrim sabablarga ko`ra yuqori kuchlanishli chulg`am izolyatsiyasi 
shikastlansa, uning transformatorga tegib qolish havfi tug`iladi. Bunday 
falokatning oldini olish uchun kuchlanish transformatorining past kuchlanishli 
chulg`ami va temir o`zagi erga ulangan bo`ladi. 
Kuchlanish transformatori boshqa elektr o`lchov asboblari kabi 0,5; 1,0; 3,0 

aniqlik sinfiga ega.